Giải Mã Hội Chứng Rối Loạn Hỗn Hợp Hành Vi Và Cảm Xúc

Rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc chính là hệ quả của những áp lực, căng thẳng tâm lý kéo dài; lạm dụng chất kích thích hoặc những tác động từ môi trường xã hội. Trẻ nhỏ, thanh thiếu niên thường rất dễ rơi vào trạng thái này dẫn đến tâm lý phát triển lệch lạc, tinh thần bất ổn và có các hành vi bốc đồng khó kiểm soát.

Hội chứng rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc là gì?

Cảm xúc – hành vi luôn đi song hành cùng nhau và chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát được. Chẳng hạn khi bình tĩnh, chúng ta sẽ nhận thức được đâu là hành vi đúng và thực hiện nhưng khi đang nóng giận, hành vi trở nên bốc đồng hơn nên mới dẫn đến các tình huống đập phá, ném đồ đạc. Hay khi đang buồn bã, các hành vi của chúng ta thường chậm chạp hơn bình thường rất nhiều.

Rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc là một dạng rối loạn tâm lý phức tạp với các triệu chứng chồng chéo lên nhau, không đáp ứng hoàn toàn tiêu chuẩn chẩn đoán của hội chứng nào. Chẳng hạn người đó có khí sắc tụt giảm, buồn bã, tuyệt vọng nhưng lại có các hành vi chống đối, khiêu khích, bốc đồng..

Các trạng thái bất thường này khi kéo dài sẽ tác động trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, tinh thần của người đó. Trẻ em, thanh thiếu niên là đối tượng dễ mắc hội chứng rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc hơn cả. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời dễ gây ra các vấn đề lệch lạc tâm lý, méo mó trong nhận thức gây ảnh hưởng đến bản thân và phiền toái cho người khác.

Biểu hiện rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc

Sự bất thường về mặt hành vi và cảm xúc được biểu hiện đồng thời, không thống nhất với nhau và bản thân người đó cũng không thể kiểm soát, lý giải vì sao như thế. Chất lượng sức khỏe, các mối quan hệ xung quanh hay kết quả học tập, công việc của những người này cũng ngày càng đi xuống.

Các biểu hiện điển hình của rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc bao gồm

• Luôn cảm thấy buồn chán, mệt mỏi, khí sắc suy giảm, cơ thể nặng nề, luôn nghĩ đến những điều tiêu cực
• Ăn uống không miệng, thường xuyên bỏ ăn
• Ngủ không ngon, mất ngủ thường xuyên, dễ gặp ác mộng
• Cảm thấy kém cỏi và thất bại, tự hạ thấp lòng tự trọng của bản thân
• Vận động chậm chạp, uể oải, thường chỉ muốn nằm một chỗ
• Có xu hướng tách biệt, xa cách với mọi người, không muốn nói chuyện với ai
• Trở nên dễ nóng nảy hoặc kích động hơn, có thể nổi nóng bất cứ lúc nào
• Bi quan và thù địch, đổ lỗi cho tất cả mọi người
• Có xu hướng chống đối, đặc biệt ở trẻ em đối với cha mẹ, luôn cố ý làm trái những gì được căn dặn
• Vi phạm quy định, nguyên tắc sẵn có, coi thường luật lệ
• Tham gia bạo lực hoặc dùng bạo lực để giải quyết vấn đề
• Vui buồn thất thường, không tự kiểm soát và không phụ thuộc vào tình huống cụ thể
• Rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc ở trẻ em thường có xu hướng bỏ học, tham gia các tệ nạn xã hội như hút thuốc lá, đua xe, trộm cắp, bỏ nhà, chơi game….
• Lạm dụng bia, rượu, thuốc lá hay các loại chất kích thích khác
• Không có xu hướng hợp tác, chia sẻ với người khác

Không ít các phụ huynh đã chia sẻ rằng con vốn là học sinh giỏi trên lớn, có tính cách vui vẻ, hoạt bát nhưng càng ngày càng thay đổi, trở nên lầm lì ít nói, đi học về là trốn trong phòng, không nói chuyện với gia đình. Cha mẹ nói gì cũng có thể khiến con cáu kỉnh, cố ý làm ngược lại nhưng đồng thời cũng tỏ ra muộn phiền, chán nản. Đến khi đưa con đến bệnh viện tâm thần khám mới tá hỏa vì con được chẩn đoán mắc rối loạn tâm lý, tâm thần.

Thường các biểu hiện rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc đã diễn ra trong thời gian dài gia đình mới bắt đầu phát hiện nhưng cũng rất ít người cho rằng đó là bệnh lý. Người trưởng thành nếu có các đặc điểm này càng khó để can thiệp hơn bởi tính chống đối, tính cá nhân rất cao nên không thể kết nối với họ ngay lập tức.

Nguyên nhân rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc

Tương tự như các dạng rối loạn tâm lý, tâm thần khác, chưa thể xác định cụ thể về cơ chế hình thành rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc. Tuy nhiên các chuyên gia cũng đã chỉ ra những yếu tố có liên quan trực tiếp đến sự mất kiểm soát về cảm xúc, hành vi, lệch lạc trong tư duy, nhận thức.

Các vấn đề ở não bộ

Hệ thống limbic sâu trong thùy trán của não bộ chính là cơ quan đảm nhiệm việc kiểm soát cảm xúc, hành vi của con người nên những tổn thương tại đây có thể góp phần tạo thành rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc. Những tác động trực tiếp vào não bộ, chế độ sinh hoạt, áp lực căng thẳng hoàn toàn sẽ khiến hoạt động của hệ thống limbic bị trì trệ.

Mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh cũng là nguyên nhân khiến tâm lý nhiều người trở nên buồn bã, tuyệt vọng và cũng dễ trở nên kích động, tức giận hơn. Các hóa chất quan trọng trong não bộ có thể kể đến như Dopamine, Serotonin, Melatonin, Gamma-Aminobutyric Acid (GABA)..

Bên cạnh đó các nghiên cứu còn chỉ ra, các tế bào trong cơ thể hay thần kinh đều có liên quan đến gen di truyền. Do đó nếu trong gia đình có cha mẹ mắc các rối loạn tâm thần trước đó thì con cái sinh ra cũng có nguy cơ cao bị rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc hoặc các vấn đề tâm lý, tâm thần khác.

Tổn thương tâm lý

Những tổn thương tâm lý từ gia đình, chuyện tình cảm cũng có tác động trực tiếp đến mặt cảm xúc, hành vi của một người. Chẳng hạn nếu sống trong gia đình có cha mẹ thường xuyên cãi nhau, sử dụng bạo lực, bị ngược đãi trong suốt thời thơ ấu mà không nhận được sự quan tâm hay hỗ trợ nào khác về mặt tinh thần thì việc hình thành tâm lý, hành vi méo mó, lệch lạc cũng là điều hiển nhiên.

Hay người gặp cú sốc trong tình cảm quá lớn, vượt ngưỡng chịu đựng và xảy ra một cách bất ngờ cũng dễ rơi vào rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc. Khi bị tổn thương về mặt tâm lý, việc thay đổi về mặt hành vi nhằm mục đích bảo vệ họ khỏi nhưng đau khổ, che lấp đi những vết thương sâu thẳm nhưng kết quả là càng ngày, tinh thần của họ càng thêm tồi tệ, không thể kiểm soát được cảm xúc của chính mình.

Chịu áp lực trong thời gian dài

Áp lực học tập, áp lực làm việc là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra các rối loạn tâm thần hiện nay, trong đó có cả rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc. Đặc biệt ở trẻ em, con hầu như chưa có các kỹ năng xã hội, tâm lý còn yếu nên nếu liên tục phải chịu sự áp đặt gắt gao từ gia đình, bị chỉ trích từ những người xung quanh sẽ rất dễ rơi vào khủng hoảng, thay đổi về cảm xúc và hành vi.

Các trường hợp rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc ở trẻ em bắt nguồn phần lớn từ áp lực từ gia đình tạo ra. Cha mẹ lúc nào cũng bắt trẻ phải học giỏi, đạt thành tích cao. Ngoài học trên lớp,các em còn phải học thêm, học năng khiếu, cuối tuần cũng không được nghỉ. Nếu thành tích đi xuống sẽ nhanh chóng bị cha mẹ rầy la, chỉ trích cùng rất nhiều hình phạt khác.

Hay ở người trưởng thành, khi luôn bị đặt áp lực trọng trách nặng trong công việc mà không thành công, không được công nhận về năng lực cũng sẽ cảm thấy bị hụt hẫng, thất vọng, chán nản. Cảm giác thất bại khiến họ tự ti về bản thân và đồng thời cũng trở nên nhạy cảm hơn, bắt đầu có xu hướng chống đối, bất cần, buông bỏ mọi thứ.

Ảnh hưởng từ môi trường sống

Môi trường sống tiêu cực hoặc thường xuyên tiếp xúc với những thiếu lành mạnh cũng hoàn toàn có thể gây ra rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc. Chẳng hạn như người trưởng thành đi làm trong các môi trường cạnh tranh quá cao, đồng nghiệp và sếp toxic, thường xuyên tìm cách chèn ép hay bắt nạt cũng rất dễ khiến cho tâm sinh lý thay đổi.

Bên cạnh đó việc trẻ em hiện nay thường tiếp xúc với mạng internet, xem các video mang tính chất tiêu cực, không phù hợp với lứa tuổi, có tính chất bạo lực cũng đang làm tăng nguy cơ rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc ở nhóm vị thành niên.

Việc trẻ tiếp xúc liên tục với các nội dung này thường bắt nguồn do thiếu sự quan tâm từ gia đình, không nhận được sự sẻ chia đồng cảm mà con cần. Với tâm lý còn non nớt nên trẻ rất dễ bị kích động hoặc bắt chước theo các nội dung mà con được xem, dần ăn sâu vào tư tưởng khiến con có nhận thức sai lệch hoàn toàn về cả hành vi và cảm xúc.

Rối loạn hỗn hợp cảm xúc và hành vi có nguy hiểm không?

Theo các chuyên gia, các biểu hiện hiện bất thường này chỉ cần xuất hiện ở trẻ hay thanh thiếu niên trong khoảng 2 tuần, gia đình và những người xung quanh đã nên đưa con đi khám. Tuy nhiên hầu hết người lớn đều cho rằng đây là chỉ là các biểu hiện trẻ ngỗ nghịch, trẻ ở tuổi lớn nên không có gì đáng lo ngại, chỉ cần bố mẹ la mắng, nghiêm khắc hơn thì con sẽ ngoan trở lại.

Thực tế, ở giai đoạn tuổi ẩm ương, trẻ thường có sự xung đột trong tâm sinh lý, điều này là sự phát triển hoàn toàn tự nhiên. Nhưng điều này không có nghĩa là còn sẽ không nhận thức được đúng sai, tính cách bốc đồng và chống đối như thế. Việc cha mẹ không quan tâm mà còn la mắng, thách thức sẽ càng khiến tâm lý trẻ méo mó và có hành vi nguy hiểm hơn.

Các bác sĩ cũng cho biết, rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc nếu không nhanh chóng được điều trị có thể tiến triển thành các rối loạn tâm thần nghiêm trọng hơn. Càng nhận được các phản ứng tiêu cực từ những người xung quanh, người bệnh càng trở nên nổi loạn, gây phiền toái hay thậm chí là tấn công, trả thù những người dó để thỏa mãn tâm lý méo mó của bản thân.

Ở trẻ em và thanh thiếu niên, con chưa có các kỹ năng mềm, thiếu kiến thức xã hội nên rất dễ bị môi trường bên ngoài tác động. Giai đoạn này con hoàn toàn có thể bị người xấu lôi kéo, dụ dỗ, cổ vũ làm những điều thiếu đúng đắn. Không ít học sinh đã bỏ học để đi theo bạn xấu đua xe, trộm cắp, đánh nhau, làm người bất hảo vò rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc .

Rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc cần điều trị thế nào?

Việc đưa ra chẩn đoán về rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc còn khá phức tạp bởi rất nhiều triệu chứng chồng chéo lên nhau nên nếu không đủ chuyên môn sẽ khó đưa ra nhận định cụ thể. Gia đình nên sớm đưa trẻ đến bệnh viện tâm thần hay các phòng khám, trung tâm về chuyên khoa tâm lý để được khám và điều trị đúng hướng.

Bên cạnh đó, không chỉ bản thân người bệnh cần chấp nhận điều trị mà gia đình, nhà trường cũng cần tham gia vào quá trình thay đổi cách cư xử, hành vi để giúp quá trình này đạt hiệu quả tốt hơn. Sự đồng hành của gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong điều trị rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc ở trẻ em.

Trị liệu tâm lý

Tâm lý trị liệu được chỉ định điều trị chính nhằm mục tiêu can thiệp, thay đổi cả về mặt cảm xúc, hành vi cho người bệnh. Bằng cách trò chuyện cá nhân, các chuyên gia sẽ đi sâu vào tâm trí để tìm ra gốc rễ các vấn đề gây nên sự mất kiểm soát về cảm xúc, hành vi và tìm cách điều chỉnh theo hướng đúng đắn hơn.

Bản thân người bệnh cần tự nhận thức được vấn đề vướng mắc, chấp nhận những sai lầm ở quá khứ trước khi bắt đầu sự thay đổi ở hiện tại. Liệu pháp hành vi nhận thức có thể giúp người rối loạn hỗn hợp cảm xúc và hành vi tự đánh giá câu chuyện của chính mình, dần từ bỏ những hành vi sai lệch và hướng đến những giá trị đúng đắn thông qua sự hướng dẫn của nhà trị liệu.

Trong trường hợp người bệnh không chấp nhận kết nối, hợp tác, thôi miên có thể được chỉ định để tạo ra các kích thích, thay đổi tiềm thức từ bên trong. Đặc biệt với trẻ em, con thường thu mình, dễ kích động nên nếu chỉ trò chuyện bằng ngôn ngữ thông thường đôi khi không thể mang đến kết quả nhưng mong đợi.

Bên cạnh đó, nhà trị liệu cũng có thể tạo ra các buổi trị liệu nhóm, trị liệu gia đình, thiếu lập các chương trình tương tác xã hội trực tiếp để người bệnh học cách tương tác, xử lý phù hợp. Kết thúc trị liệu, người bệnh dần học được cách kiểm soát cảm xúc, hành vi của bản thân, ứng phó và vượt qua căng thẳng, áp lực trong cuộc sống dễ dàng hơn.

Sử dụng hóa dược

Thuốc không thể giúp điều trị rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc hoàn toàn, tuy nhiên có thể làm giảm mức độ các phản ứng cũng như hạn chế nguy cơ về các hành vi bốc đồng. Một số loại thuốc được chỉ định phổ biến như

• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs)
• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng (TCA)
• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs)
• Thuốc an thần, giải lo âu

Tuy nhiên, các nhóm thuốc này có thể gây ra nhiều phản ứng phụ không mong muốn nên tuyệt đối không được lạm dụng kéo dài. Mọi chỉ định về dùng thuốc cần có sự cho phép và hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn, không tự ý sử dụng trong bất cứ trường hợp nào.

Thay đổi chế độ sinh hoạt

Một lối sống lành mạnh sẽ góp phần ổn định tư duy, cảm xúc và hành vi cho người bệnh đáng kể. Trong giai đoạn này, càng cần tránh xa các yếu tố gây căng thẳng hay tiêu cực kỳ thời gian phục hồi sức khỏe tinh thần càng ngắn hơn. Gia đình cần hỗ trợ tạo ra môi trường nghỉ ngơi thoải mái nhất cho người trong giai đoạn này.

Một số biện pháp có thể giúp ích cho người bị rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc như:

• Cân bằng thời gian nghỉ ngơi và học tập hay làm việc mỗi ngày
• Duy trì thói quen ngủ sớm, ngủ đủ 7- 8 tiếng mỗi ngày, đặc biệt với trẻ em và thanh thiếu niên
• Xây dựng thói quen vận động, tập luyện thể dục thể thao bằng cách chạy bộ, đi xe đạp, bơi lội.. sẽ giúp tinh thần phấn chấn, tiếp thêm năng lượng cho cơ thể
• Thiền định có thể giúp ích cho người bị rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc trong việc điều chỉnh các trạng thái bốc đồng, thay đổi tư duy và tự kiểm soát trạng thái của bản thân ổn định hơn trong mọi tình huống
• Viết nhật ký để chia sẻ cảm xúc và theo dõi hành trình điều trình cảm xúc, hành vi của bản thân rõ ràng hơn
• Hạn chế tiếp xúc với các nội dung tiêu cực trên mạng xã hội, thay vào đó dành thời gian để đọc sách, nghe nhạc, trồng cây, học thêm một kỹ năng mới nào đó cũng mang lại rất nhiều sự thay đổi cho người bị rối loạn tâm thần
• Học cách chia sẻ nhiều hơn với gia đình, bạn bè hoặc một ai đó đáng tin cậy. Cũng chính thông qua việc trò chuyện chia sẻ, bạn có thể tự nhìn nhận và đánh giá các hành vi của bản thân là đúng đắn hay sai lầm và dần thay đổi nó một cách phù hợp
• Luôn dành thời gian cho bản thân cũng là cách để hạn chế các tác động của stress, căng thẳng lên cuộc sống mỗi ngày. Chẳng hạn như ngồi xem hết một bộ phim, thư giãn với nến thơm, mua sắm hay nấu một món thật ngon và thưởng thức cũng là cách tận hưởng niềm vui đơn giản mà rất hiệu quả

Rối loạn hỗn hợp hành vi và cảm xúc rất dễ xảy ra trong đời sống hiện nay khi mà mỗi người luôn phải đối mặt với vô vàn những áp lực trong cuộc sống. Hy vọng những chia sẻ trên đây đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hội chứng này, từ đó sớm phát hiện những biểu hiện bất thường từ những người xung quanh cũng như có biện pháp phòng tránh hiệu quả hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối Loạn Nhân Cách Chống Đối Xã Hội (ASPD): Chẩn đoán và điều trị
• Mất Cảm Xúc, Hứng Thú Với Cuộc Sống: Nguyên nhân và điều trị
• Rối loạn trầm cảm tái diễn là gì? Có nguy hiểm không?