Hội chứng sợ đụng chạm (Haphephobia): Làm thế nào để vượt qua?

Hội chứng sợ đụng chạm trong tiếng anh có nghĩa là Haphephobia hay còn được gọi là Aphenphosmphobia. Tỷ lệ mắc hội chứng sợ đụng chạm trong xã hội chiếm phần nhỏ. Nhưng hầu hết các bệnh nhân đều bị chi phối mạnh do các biểu hiện bất thường của hội chứng này gây ra.

Tìm hiểu về hội chứng sợ đụng chạm (Haphephobia)

Các chuyên gia định nghĩa hội chứng sợ đụng chạm (Haphephobia) dựa trên biểu hiện ám ảnh mãnh liệt về các tiếp xúc cơ thể. Cụ thể là sợ đụng chạm với người khác hoặc bị người khác tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp lên cơ thể.

Đây được xem là một trong những nỗi sợ phi lý của con người. Hội chứng sợ đụng chạm cũng được định nghĩa như tình trạng ám ảnh cụ thể rối loạn lo âu đặc trưng bởi nỗi sợ hãi quá mức và vô lý đối với một thực thể nhất định.

Đối tượng mắc hội chứng sợ đụng chạm sẽ phải trải qua những giai đoạn lo lắng và hoảng loạn dữ dội khi đối mặt với các tiếp xúc vật lý đã hoặc có thể diễn ra. Do đó, những người này có xu hướng giữ khoảng cách hoặc tự cô lập bản thân để tránh các tình huống tương tự có khả năng gặp phải.

Nỗi sợ hãi của các nhóm người mắc hội chứng này có thể tập trung vào một số kiểu đụng chạm nhất định như ôm, hôn, nắm tay…. Hoặc thậm chí chỉ đơn giản là các hành động tiếp xúc tổng quát do vô tình hay cố ý.

Theo nhiều đầu mối, hội chứng sợ đụng chạm thuộc một loại rối loạn lo âu mà người bệnh có sự sợ hãi, căng thẳng và khó chịu khi tiếp xúc với các tình huống đụng chạm hoặc tiếp xúc vật chất. Họ có thể tránh xa các hoạt động như bóng chuyền, thể dục thể thao hoặc các hoạt động xã hội bình thường khác.

Người bị hội chứng sợ đụng chạm thường cảm thấy rất khó khăn để thực hiện các hoạt động hàng ngày như lau chùi, sắp xếp, và giao tiếp với người khác. Hội chứng này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tác động tiêu cực đến sự nghiệp và mối quan hệ xã hội của người bệnh.

Những nỗi lo sợ của Haphephobia còn khiến họ khó hình thành các mối quan hệ thân thiết hoặc tham gia các hoạt động xã hội. Các giải pháp điều trị chứng Haphephobia có thể bao gồm liệu pháp hành vi nhận thức, liệu pháp tiếp xúc và thuốc. Nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh theo hướng tích cực.

Nguyên nhân hình thành hội chứng sợ đụng chạm

Nguyên nhân chính xác của Haphephobia vẫn chưa được làm rõ, nhưng tương tự các chứng ám ảnh cụ thể khác, nó được cho là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền, môi trường và tâm lý. Một số nguyên nhân có thể gây ra hội chứng sợ đụng chạm có thể bao gồm:

• Chấn thương: Trải nghiệm bị lạm dụng thể chất hoặc tình dục, bạo lực hoặc các sự kiện đau thương khác có thể dẫn đến sự phát triển của Haphephobia.
• Hành vi đã học được: Việc quan sát hoặc được kể về những trải nghiệm tiêu cực khi đụng chạm, hoặc được lớn lên trong một môi trường mà việc đụng chạm không phổ biến hoặc không được khuyến khích, có thể góp phần vào sự phát triển của chứng sợ Haphephobia, gây nên các ảm ảnh về các hình thức tiếp xúc vật lý.

• Yếu tố di truyền: Có thể có một thành phần di truyền đối với Haphephobia – hội chứng sợ đụng chạm, vì một số cá nhân có thể dễ mắc chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể dựa trên cấu trúc di truyền của họ.
• Các yếu tố thần kinh: Những bất thường trong hệ thống phản ứng sợ hãi của não hoặc những thay đổi trong hóa chất não có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của hội chứng sợ đụng chạm.
• Các tình trạng sức khỏe tâm thần khác: Chứng sợ đụng chạm có thể xảy ra đồng thời với các chứng rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) khác.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, không phải ai gặp phải các yếu tố rủi ro này cũng sẽ phát triển chứng sợ Haphephobia. Một số cá nhân cũng có nguy cơ phát triển chứng sợ Haphephobia mà không có bất kỳ yếu tố rủi ro nào có thể xác định được. Điều trị hiệu quả chứng sợ Haphephobia thường liên quan đến việc giải quyết các nguyên nhân cơ bản của chứng sợ hãi thông qua liệu pháp và/hoặc thuốc.

Triệu chứng của hội chứng sợ đụng chạm

Các triệu chứng của hội chứng sợ đụng chạm chủ yếu xuất phát từ các rối loạn ám ảnh sợ quá mức đối với một sự vật, hiện tượng nhất định. Trong trường hợp này cụ thể là các tiếp xúc cơ thể hoặc suy nghĩ về sự đụng chạm.

Những ám ảnh mãnh liệt này có khả năng hình thành nên các triệu chứng vật lý. Các biểu hiện này có thể kéo dài đến hơn 6 tháng và gây ra không ít phiền toái cho đời sống gia đình và xã hội của người bệnh.

Một số triệu chứng vật lý của hội chứng sợ đụng chạm như:

• Nỗi sợ hãi hoặc lo lắng tột độ khi đối mặt với khả năng tiếp xúc cơ thể
• Tránh các tình huống có thể xảy ra đụng chạm, chẳng hạn như các sự kiện xã hội hoặc các mối quan hệ thân mật
• Các cơn hoảng loạn hoặc các triệu chứng thể chất như đổ mồ hôi, run rẩy và nhịp tim nhanh khi tiếp xúc với cơ thể
• Cảnh giác cao, liên tục xem xét môi trường để tìm các nguồn tiếp xúc vật lý tiềm năng
• Có suy nghĩ ám ảnh về ô nhiễm hoặc tác hại liên quan đến tiếp xúc cơ thể
• Khó khăn với các nhiệm vụ tự chăm sóc như tắm rửa hoặc chải chuốt do sợ tiếp xúc cơ thể
• Suy giảm chức năng xã hội hoặc nghề nghiệp do sợ tiếp xúc thân thể

Chẩn đoán hội chứng sợ đụng chạm

Chẩn đoán Haphephobia – Hội chứng sợ đụng chạm bao gồm đánh giá toàn diện bởi chuyên gia sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như nhà tâm lý học hoặc bác sĩ tâm thần. Chẩn đoán thường được thực hiện dựa trên đánh giá kỹ lưỡng về các triệu chứng, tiền sử bệnh của cá nhân và bất kỳ yếu tố kích hoạt hoặc tình trạng cơ bản nào có thể xảy ra.

Chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau. Bảng câu hỏi tiêu chuẩn và phỏng vấn thường tiêu biểu, nhằm thu thập thông tin về nỗi sợ hãi của người bệnh và tác động của hội chứng đối với cuộc sống của họ.

Ngoài ra, các chuyên gia sức khỏe tâm thần cũng có thể tiến hành kiểm tra thể chất để loại trừ bất kỳ tình trạng bệnh lý tiềm ẩn nào có thể góp phần gây ra chứng sợ đụng chạm.

Để đáp ứng các tiêu chí chẩn đoán Haphephobia, nỗi sợ tiếp xúc cơ thể biểu hiện mãnh liệt, dai dẳng và ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày của đối tượng có nguy cơ. Nỗi sợ hãi cũng không được làm rõ = hơn bởi một tình trạng bệnh lý hoặc tâm thần khác.

Tuy nhiên, hội chứng sợ đụng chạm không nhất thiết có nghĩa là ai đó mắc chứng các ám ảnh liên quan. Nhiều người bình thường cũng thường cảm thấy không thoải mái hoặc khó chịu với một số kiểu tiếp xúc cơ thể, đặc biệt là trong một số tình huống. Chẩn đoán Haphephobia chỉ được thực hiện khi chứng sợ đụng chạm nghiêm trọng, dai dẳng và cản trở hoạt động hàng ngày.

Hội chứng sợ đụng chạm – Haphephobia có thể khắc phục bằng những phương pháp nào?

Việc điều trị chứng sợ Haphephobia thường bao gồm sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc men, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chứng ám ảnh và nhu cầu cụ thể của từng cá nhân.

Mỗi cá thể khác nhau có thể áp dụng một hoặc đồng thời nhiều biện pháp để làm tăng khả năng phục hồi và vượt qua các khó khăn của hội chứng sợ đụng chạm. Điều quan trọng cần lưu ý là các phương pháp khắc phục có sự can thiệp và tham vấn của chuyên gia có kiến thức, chuyên môn để tránh các hệ luỵ có thể xảy ra.

Một số phương pháp điều trị chứng sợ đụng chạm phổ biến:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): CBT là một loại liệu pháp tâm lý giúp những người mắc chứng Haphephobia xác định và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến sự đụng chạm. Liệu pháp này bao gồm các hoạt động từng bước thúc đẩy người bệnh tiếp xúc với kích thích đáng sợ (đụng chạm). Trong một môi trường được kiểm soát và an toàn, đồng thời rèn luyện các kỹ năng thư giãn và đối phó để kiểm soát sự lo lắng của người mắc hội chứng sợ đụng chạm.
• Liệu pháp tiếp xúc: Liệu pháp tiếp xúc là một loại trị liệu liên quan đến việc cho các người mắc chứng sợ đụng chạm tiếp xúc với kích thích đáng sợ (chạm) theo hệ thống đã được lên kế hoạch và có kiểm soát. Đồng thời, bổ sung các chiến lược đối phó để làm ổn định các nỗi lo lắng vô lý. Mục tiêu của liệu pháp tiếp xúc là giúp người bệnh trở nên mẫn cảm với chứng sợ đụng chạm.
• Điều trị bằng thuốc: Trong một số trường hợp, thuốc có thể được kê đơn để giúp kiểm soát các triệu chứng của hội chứng sợ đụng chạm. Thuốc chống lo âu, thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chẹn beta là những loại thuốc có ích trong việc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Hỗ trợ làm giảm các triệu chứng thực thể như đổ mồ hôi, run và nhịp tim nhanh.
• Kỹ thuật thư giãn: Học các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thư giãn cơ dần dần và thiền định có thể giúp những người mắc hội chứng sợ đụng chạm kiểm soát sự lo lắng và giảm các triệu chứng thể chất liên quan đến nỗi sợ hãi.
• Nhóm hỗ trợ: Tham gia một nhóm hỗ trợ với những người khác có cùng trải nghiệm có thể mang lại sự hỗ trợ về mặt tinh thần và giúp những người mắc chứng Haphephobia cảm thấy bớt bị cô lập hơn.

Điều quan trọng là tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần nếu chứng sợ Haphephobia đang cản trở cuộc sống hàng ngày của bạn. Với cách điều trị phù hợp, hầu hết những người mắc chứng Haphephobia có thể vượt qua nỗi sợ hãi và học cách sống một cuộc sống viên mãn.

Làm cách nào để phòng tránh hội chứng sợ đụng chạm?

Trên thực tế, không có cách nào đảm bảo để ngăn chặn sự phát triển của hội chứng sợ đụng chạm – Haphephobia, nhưng một số biện pháp cũng có thể áp dụng để giảm khả năng phát triển của hội chứng này. Các chiến lược có thể hữu ích trong việc ngăn ngừa các ám ảnh sợ đụng chạm:

Tìm cách điều trị sớm chứng rối loạn lo âu: Giải quyết sớm chứng rối loạn lo âu có thể giúp ngăn chúng trở nên nghiêm trọng hơn và phát triển thành chứng ám ảnh sợ cụ thể, chẳng hạn như chứng sợ đụng chạm.

Tăng những trải nghiệm tích cực khi tiếp xúc: Khuyến khích những trải nghiệm tích cực khi tiếp xúc ngay từ khi còn nhỏ, chẳng hạn như những cái ôm và tình cảm thân thể từ cha mẹ, người chăm sóc, có thể giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh lý.

Giảm tiếp xúc với các sự kiện đau thương: Tránh tiếp xúc với các sự kiện mang tính chất tiêu cực. Điển hình như lạm dụng thể chất hoặc tình dục, có thể làm giảm nguy cơ phát triển hội chứng sợ đụng chạm.

Kiến tạo môi trường an toàn và lành mạnh: Thúc đẩy một môi trường an toàn và có điều kiện tốt ngay tại gia đình, trường học và trong cộng đồng có thể giúp giảm nguy cơ hình thành nên các ám ảnh liên quan đến chứng sợ đụng chạm.

Tìm kiếm sự trợ giúp từ chuyên gia, bác sĩ khi có chấn thương: Nếu bạn đã trải qua một sự kiện đau thương, điều cần thiết là tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp để xử lý và vượt qua chấn thương, để hạn chế giúp giảm rủi ro phát triển chứng Haphephobia trong thời gian tương lai.

Cần lưu ý, những chiến lược này có thể giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh Haphephobia, nhưng chúng không phải là các biện pháp hoàn hảo. Nếu bạn đọc hoặc người thân, bạn bè mà bạn biết đang có các triệu chứng của hội chứng sợ đụng chạm, thì điều quan trọng là bạn phải tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Tham khảo thêm:

• Uống thuốc trầm cảm quá liều có nguy hiểm không? Những lưu ý khi dùng
• Những hội chứng khi ngưng thuốc chống trầm cảm cần chú ý
• Hội chứng sợ không gian hẹp: Nguyên nhân, Biểu hiện và cách khắc phục
• Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD): Biểu hiện và Điều trị