Hội chứng ám ảnh quá khứ: Biểu hiện và các cách điều trị hiệu quả

Hội chứng ám ảnh quá khứ thường có liên quan đến các trải nghiệm tiêu cực, tồi tệ và kinh hoàng gây tổn thương nghiêm trọng về mặt tinh thần lẫn thể chất. Những người mắc phải tình trạng này sẽ luôn cảm thấy lo lắng, căng thẳng, sợ hãi về những sự kiện, tình huống gợi nhớ đến quá khứ. 

Tìm hiểu về hội chứng ám ảnh quá khứ

Hội chứng ám ảnh quá khứ hay còn được gọi với tên tiếng anh là Mnemophobia là một chứng ám ảnh có liên quan đến các sự kiện, tình huống xảy ra trong quá khứ, thường là những trải nghiệm tiêu cực, tồi tệ có ảnh hưởng đến tinh thần, thể chất của người bệnh hoặc những người thân thiết. Bệnh nhân sẽ liên tục tồn tại cảm giác bất an, lo lắng, căng thẳng, sợ hãi về tất cả những gì có liên quan đến quá khứ, thậm chí là khi suy nghĩ, liên tưởng lại những chuyện đã qua cũng khiến họ cảm thấy kinh hoàng.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì đây là một dạng của rối loạn tâm lý có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai. Do sự ám ảnh quá mức về các sự kiện đã xảy ra trước đó nên người bệnh cũng sẽ có xu hướng tránh né việc gặp gỡ những người có liên quan, đến các địa điểm gợi nhớ hoặc tiếp xúc với các yếu tố ám ảnh.

Khác với sự sợ hãi, ám ảnh thông thường, những người mắc phải hội chứng ám ảnh quá khứ sẽ thường trực nỗi sợ quá mức, phi lý và kéo dài dai dẳng về các yếu tố có liên quan đến sự kiện tổn thương đã xảy ra trước đó. Sự ám ảnh này sẽ gây nên nhiều ảnh hưởng đối với sức khỏe và làm cản trở các sinh hoạt đời sống, suy giảm chất lượng sống của bệnh nhân.

Cho đến hiện nay, hội chứng ám ảnh quá khứ vẫn chưa được công nhận là một căn bệnh tâm thần chính thức. Các nhà chuyên khoa cho biết đây chỉ là sự tổn thương tâm lý do ảnh hưởng của sang chấn tạo thành.

Mặt khác cũng có nhiều ý kiến cho rằng Mnemophobia có thể được xem là một nhánh nhỏ của chứng rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi. Họ lý giải rằng, nếu như các ám ảnh sợ hãi khác được cụ thể bằng nỗi sợ ma, động vật, sợ độ cao, sợ chú hề,…thì hội chứng ám ảnh quá khứ được đặc trưng bởi nỗi sợ quá khứ với những tổn thương tâm lý nặng nề.

Hội chứng ám ảnh quá khứ có những biểu hiện gì?

Các biểu hiện của hội chứng ám ảnh quá khứ thường sẽ ảnh hưởng khác nhau tùy vào sức chịu đựng và kinh nghiệm sống của mỗi người. Có thể cùng một sự kiện tổn thương xảy ra trong quá khứ nhưng cũng có người ám ảnh mức độ nhẹ, người thể hiện sự ám ảnh ở mức độ nặng hoặc thậm chí là không rơi vào trạng thái ám ảnh.

Theo đó, những người mắc phải hội chứng Mnemophobia thường sẽ tồn tại nỗi sợ hãi, lo lắng kéo dài liên tục về các sự kiện đã xảy ra trong quá khứ. Bệnh nhân sẽ có sự ám ảnh dữ dội về hầu hết các yếu tố có liên quan đến tình huống tổn thương đã từng xảy ra và cảm thấy hoảng loạn khi có ai nhắc đến hoặc bản thân chứng kiến lại cảnh tượng kinh hoàng đó.

Mỗi trường hợp ám ảnh sẽ có các biểu hiện khác nhau tuy nhiên vẫn sẽ tồn tại các triệu chứng đặc trưng như:

• Bệnh nhân sẽ nhớ rất rõ từng chi tiết, yếu tố liên quan, những người có mặt hoặc các cảm xúc xuất hiện trong sự kiện đã xảy ra.
• Luôn có xu hướng suy nghĩ và lo lắng về chuyện quá khứ dù nó đã xảy ra từ rất lâu.
• Luôn có những suy nghĩ tiêu cực, tồi tệ về quá khứ, khó thoát ra được những ám ảnh kinh hoàng.
• Do sợ hãi quá mức nên bệnh nhân cũng có xu hướng trốn tránh việc nhắc đến sự kiện hoặc tiếp xúc với các yếu tố gây ám ảnh.
• Sự ám ảnh và lo lắng quá mức gây ảnh hưởng đối với đời sống, làm suy giảm khả năng học tập, làm việc và các mối quan hệ lành mạnh của bệnh nhân.
• Liên tục cảm thấy mệt mỏi, chán chường, suy tư, đặc biệt là khi ở một mình.
• Khi phải đối diện lại với các yếu tố gây ám ảnh quá khứ, nghe ai đó nhắc đến sự kiện hoặc liên tưởng lại những kí ức đã qua sẽ khiến cho người bệnh trở nên hoảng loạn, mất kiểm soát, sợ hãi tột độ.
• Các cảm xúc tiêu cực trong quá khứ luôn thường trực khiến cho một số người dần lẩn tránh xã hội, sống thu mình và không muốn giao tiếp, chia sẻ với bất kỳ ai.
• Nếu sự kiện quá khứ xảy ra do tác động của người bệnh thì họ cũng sẽ hình thành tâm lý tội lỗi, tự trách bản thân và ngược đãi chính mình xem như một sự trừng phạt.
• Một số tình trạng do không thể giải tỏa được những suy nghĩ tiêu cực, bất lực trong nỗi sợ nên có xu hướng tìm đến rượu bia, thuốc lá hoặc các chất kích thích, chất gây nghiện độc hại, nguy hiểm.

Trong thực tế thì những sự kiện tổn thương tâm lý nghiêm trọng đã từng diễn ra trong quá khứ luôn là nỗi đau dai dẳng của tất cả chúng ta. Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ rơi vào tình trạng ám ảnh quá khứ và phát triển các cảm xúc sợ hãi, lo lắng, ám ảnh quá mức.

Vì thế, để chắc chắn về tình trạng sức khỏe của bản thân, bạn nên tiến hành thăm khám và chẩn đoán chính xác tại các cơ sở chuyên khoa uy tín, chất lượng. Nếu có thể được hỗ trợ trong giai đoạn sớm thì người bệnh hoàn toàn có khả năng loại bỏ nỗi sợ hãi, ám ảnh của bản thân về quá khứ, từ đó xây dựng đời sống lành mạnh và tích cực hơn.

Nguyên nhân gây ra hội chứng ám ảnh quá khứ

Như đã chia sẻ, hội chứng ám ảnh quá khứ thường có liên quan đến các sự kiện gây sang chấn, tổn thương tâm lý. Tùy vào ngưỡng chịu đựng và các kinh nghiệm sống của mỗi người mà mức độ ám ảnh, sợ hãi về sự kiện đó sẽ được biểu hiện khác nhau.

Cùng một sự kiện xảy ra nhưng có người sẽ dễ dàng vượt qua nhưng cũng có người bị ám ảnh dai dẳng và cần được hỗ trợ khắc phục. Theo đánh giá của các chuyên gia thì nguy cơ phát triển Mnemophobia sẽ cao hơn đối với những người có tính cách yếu đuối, nhút nhát, tự ti và thiếu kinh nghiệm sống. Họ dễ bị tổn thương và không biết cách để chống chọi lại những khó khăn, thử thách xảy ra trong cuộc sống nên dễ bị chìm vào những nỗi sợ hãi, lo lắng kéo dài.

Ví dụ, những đứa trẻ đã từng là nạn nhân của bạo lực học đường, phải đối mặt thường xuyên với những sự đe dọa, ức hiếp về thể chất lẫn tinh thần tại trường hợp sẽ dễ hình thành nỗi ám ảnh về sự việc này. Do đó, dù đã được chuyển trường trẻ cũng sẽ cảm thấy lo lắng, sợ hãi với các tình huống tương tự hoặc thậm chí nhiều trường hợp nặng sẽ có xu hướng từ chối việc đến trường do sự ám ảnh quá lớn trong quá khứ.

Ngoài ra, dựa vào số liệu thống kê nhận thấy rằng, phần lớn các bệnh nhân mắc hội chứng ám ảnh quá khứ đều là nữ giới. Hoặc những người sống cô độc, không nhận được sự quan tâm, yêu thương từ gia đình, xã hội cũng sẽ có nguy cơ phát triển hội chứng này sau khi trải qua các biến cố, tổn thương ở quá khứ.

Hội chứng ám ảnh quá khứ ảnh hưởng ra sao?

Hội chứng ám ảnh quá khứ có liên quan đến các sự kiện, tình huống mang tính chất gây sang chấn, tiêu cực đã từng xảy ra trước đó. Tuy nhiên, chúng ta không thể xác định chính xác về những tình huống có khả năng gây ra nỗi sợ hãi, lo lắng quá mức ở người bệnh bởi mỗi người sẽ có sức chịu đựng và khả năng đối diện với sang chấn khác nhau.

Nhìn chung, các biểu hiện của ám ảnh quá khứ đều xuất phát từ những sự kiện tồi tệ, tổn thương nên việc cứ mãi lo lắng, căng thẳng sẽ khiến cho bệnh nhân dần suy kiệt về sức lực, tinh thần. Người bệnh có xu hướng sống với những cảm xúc tồi tệ đã từng xảy ra và họ không thể tự kiểm soát, không biết cách giải tỏa những lo lắng, muộn phiền của bản thân.

Tình trạng này không chỉ làm suy giảm đến sức khỏe tinh thần, khiến người bệnh dần cạn kiệt về tâm lý mà còn tạo ra những rào cản to lớn về hoạt động thể chất và đời sống hàng ngày. Bệnh nhân thường khó có thể duy trì tốt các sinh hoạt và họ thường cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, cơ thể uể oải, mất tập trung, đau đầu, buồn nôn, khó thở, rối loạn tiêu hóa,…

Một số người có thể bộc lộ rõ về sự lo lắng, sợ hãi và bất an của mình nhưng cũng có một số cố gắng che giấu, tỏ ra “ổn” trước mặt mọi người. Tuy nhiên, nếu chú ý quan sát bạn sẽ dễ dàng nhìn thấy sự suy giảm trong khả năng học tập, làm việc của bệnh nhân. Phần lớn những người rơi vào trạng thái ám ảnh quá khứ đều khó có thể duy trì chất lượng đời sống ổn định, thậm chí do các cảm xúc tồi tệ của bản thân còn có thể gây ra những mâu thuẫn trong các mối quan hệ đời sống.

Do những bất lực về mặt cảm xúc nên nhiều người cũng có xu hướng muốn sống tách biệt, xã lánh với xã hội, họ trở nên thu mình và trốn tránh các sự kiện gây ám ảnh. Ví dụ, nếu một người đã từng đổ vỡ trong hôn nhân, thường xuyên bị bạo hành gia đình thì họ cũng sẽ có xu hướng tránh né việc duy trì mối quan hệ tình cảm tốt đẹp, từ chối việc kết hôn.

Ngoài ra, nếu không thể giải tỏa tốt các cảm xúc tiêu cực, người bệnh cũng có nhiều khả năng lạm dụng các chất kích thích, chất gây nghiện hoặc các loại thuốc an thần để kiểm soát tình trạng tồi tệ của bản thân. Tuy nhiên, việc sử dụng những loại chất này một cách quá mức lại có thể gây ra những tác dụng tiêu cực đối với sức khỏe, thậm chí khiến bệnh nhân mất kiểm soát về hành vi và dễ nảy sinh các hậu quả nghiêm trọng.

Hơn thế, theo chia sẻ của các chuyên gia thì hội chứng ám ảnh quá khứ nếu cứ liên tục kéo dài và không có biện pháp can thiệp phù hợp sẽ làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần nguy hiểm hơn, điển hình là trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực, rối loạn hoảng sợ,…

Cách điều trị hội chứng ám ảnh quá khứ

Tuy không được công nhận là một chứng rối loạn tâm thần riêng biệt nhưng hội chứng ám ảnh quá khứ vẫn có thể được hỗ trợ cải thiện và khắc phục bằng nhiều biện pháp khác nhau. Để có thể đánh bại sự ám ảnh về quá khứ, bên cạnh việc can thiệp bằng nhiều biện pháp chuyên khoa thì bản thân người bệnh cũng cần có sự nỗ lực, kiên cường để loại bỏ tốt các cảm xúc tiêu cực, tồi tệ, từ đó dễ dàng hơn trong việc xây dựng đời sống lành mạnh, tích cực.

Cụ thể một số gợi ý về các biện pháp giúp bạn mau chóng thoát khỏi nỗi ám ảnh quá khứ như:

1. Chấp nhận và buông bỏ

Bạn nên hiểu rằng, những điều đã xảy ra trong quá khứ sẽ không thể nào thay đổi được và nhiệm vụ hiện tại của bạn đã khắc phục hậu quả, tiếp tục xây dựng đời sống cho tương lai. Bạn cần học cách chấp nhận các sự việc đã xảy ra và học cách buông bỏ những điều tồi tệ, những cảm xúc tiêu cực.

Nếu cứ mãi trốn tránh bạn sẽ càng cảm thấy mệt mỏi và ám ảnh nhiều hơn về quá khứ. Do đó, hãy nhìn nhận một cách thẳng thắn về sự việc tổn thương đó. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy vô cùng buồn bã, tuyệt vọng nhưng theo thời gian bạn sẽ dần chấp nhận và ổn hơn rất nhiều.

2. Học cách tha thứ

Nhiều người thường có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân về những sự việc tồi tệ đã xảy ra trong quá khứ. Họ luôn dằn vặt chính mình và tự tạo nên những gánh nặng về tinh thần, thậm chí còn có xu hướng hành hạ bản thân, ngược đãi cơ thể xem như một cách để trừng phạt.

Tuy nhiên, bạn cần hiểu rằng, tất cả chúng ta đều không muốn các sự việc tổn thương xảy ra và mỗi sự việc đều có tác động từ nhiều yếu tố. Do đó, thay vì cứ mãi hờn trách bản thân, bạn hãy cố gắng tìm cách khắc phục hậu quả, ảnh hưởng từ sự kiện và tạo dựng một cuộc sống lành mạnh hơn để không phải hối tiếc về những điều đã qua.

3. Đặt ra mục tiêu cho tương lai

Đừng cứ mãi loay hoay với quá khứ, cách tốt nhất để loại bỏ các ám ảnh đó chính là tập trung cho hiện tại và tương lai. Hãy bắt đầu gác lại những suy nghĩ tiêu cực về những điều đã qua và hãy đặt ra mục tiêu cho công việc, học tập để giúp bạn tiếp tục phát triển trong chặng đường sắp đến.

Đồng thời, việc lên kế hoạch, đưa ra mục tiêu cụ thể cũng giúp cho bạn tập trung hơn vào những dự định của bản thân, từ đó giảm bớt sự quan tâm, lo lắng cho những phiền muộn trong quá khứ. Đôi khi, bạn cũng sẽ cảm thấy chênh vênh và đau khổ nhưng thời gian sẽ giúp bạn xóa nhòa những vết thương trong lòng.

4. Chia sẻ sự lo lắng, ám ảnh với người khác

Đừng cứ mãi giấu giếm và che đậy những cảm xúc thật của bản thân, đôi khi bạn cũng cần học cách chia sẻ và bày tỏ suy nghĩ của mình với những người bên cạnh. Việc nói ra những trăn trở, lo lắng và phiền muộn trong lòng chính là cách hiệu quả nhất để bạn vượt qua những ám ảnh tồi tệ trong quá khứ.

Chia sẻ không chỉ giúp bạn có thể thoải mái nói ra những tâm tư trong lòng mà đôi khi nó còn mang đến cho bạn những lời khuyên hữu ích để bạn có thể dễ dàng đối mặt với khó khăn, ám ảnh. Hơn thế, việc được lắng nghe và thấu hiểu cũng mang đến cảm giác bình yên, cho bạn biết rằng bạn vẫn còn rất nhiều sự quan tâm và yêu thương bên cạnh.

5. Xây dựng lối sống lành mạnh

Một lối sống tích cực với các thói quen lành mạnh là một trong những biện pháp hỗ trợ khắc phục hội chứng ám ảnh quá khứ hiệu quả, an toàn. Người bệnh sẽ khó có thể thoát khỏi những ám ảnh trong quá khứ nếu cứ mãi duy trì những thói quen sống không phù hợp.

Do đó, để vượt qua ám ảnh, bạn cần chú ý đến một số điều sau đây:

• Tránh thức khuya, duy trì giấc ngủ đủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày.
• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, bổ sung nhiều rau xanh, các loại rau củ quả, thịt cá nhiều vitamin, khoáng chất có lợi.
• Tuyệt đối không sử dụng rượu bia, thuốc lá, ma túy, các chất gây nghiện.
• Tăng cường thời gian tập luyện thể dục thể thao.
• Sắp xếp thời gian hợp lý, tránh làm việc, căng thẳng quá mức.
• Hạn chế việc sử dụng mạng xã hội, tiếp xúc với các thông tin tiêu cực.
• Tích cực tham gia vào các hoạt động giải trí lành mạnh của tập thể.

6. Áp dụng các liệu pháp thư giãn

Hội chứng ám ảnh quá khứ khiến cho tinh thần và thể chất của người bệnh trở nên kiệt quệ. Bệnh nhân thường chìm đắm trong các cảm xúc buồn bã, chán nản, mệt mỏi, tuyệt vọng và bế tắc. Do đó, việc trang bị và áp dụng các liệu pháp thư giãn an toàn tại nhà cũng là một trong các cách cần thiết để giúp loại bỏ tốt những triệu chứng nghiêm trọng.

Người bệnh có thể thử áp dụng các biện pháp hiệu quả như:

• Thiền định
• Tập yoga
• Nghe nhạc
• Đọc sách
• Chăm sóc thú cưng
• Uống trà thảo mộc
• Sử dụng tinh dầu thơm
• Massage cơ thể

7. Nhờ đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý

Nếu đã áp dụng hầu hết các cách nêu trên nhưng tình trạng ám ảnh quá khứ vẫn cứ liên tục kéo dài và gây ảnh hưởng lớn đối với sức khỏe, đời sống của bệnh nhân thì bạn nên chủ động tìm đến sự can thiệp của chuyên gia tâm lý. Hội chứng ám ảnh quá khứ cũng được xem là một vấn đề tâm lý nên việc hỗ trợ trị liệu là điều cần thiết và mang đến hiệu quả vượt trội.

Chuyên gia trị liệu sẽ cùng trao đổi và tìm hiểu rõ về nguyên nhân cốt lõi gây ra sự ám ảnh của từng người bệnh, từ đó giúp họ đối diện và điều chỉnh suy nghĩ của bản thân theo chiều hướng đúng đắn, phù hợp hơn. Tùy vào mức độ nghiêm trọng và sự đáp ứng của mỗi người mà các chuyên gia tâm lý sẽ cân nhắc sử dụng các biện pháp hỗ trợ tốt nhất, phổ biến nhất là liệu pháp tiếp xúc, liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp thư giãn, liệu pháp cá nhân,…

Trên đây là một số thông tin về hội chứng ám ảnh quá khứ và một số biện pháp hỗ trợ can thiệp, khắc phục hiệu quả. Trong cuộc sống có muôn vàn những tình huống, sự kiện tồi tệ xảy ra không dự đoán được nên mỗi chúng ta cần trang bị cho bản thân sự vững chắc trong tinh thần và các kinh nghiệm để vượt qua được những tổn thương tâm lý, phòng tránh tốt các ám ánh tiêu cực.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi: Nguyên nhân, Dấu hiệu, Hướng điều trị
• Hội Chứng Ám Ảnh Tình Yêu: Nhận biết và cách điều trị
• Rối loạn ám ảnh sợ đặc hiệu: Nguyên nhân và cách khắc phục
• Hội chứng ám ảnh cân nặng là gì? Những tác hại không lường cần chú ý