Rối Loạn Stress Cấp Tính (ASD): Dấu hiệu nhận biết và điều trị

Rối loạn Stress cấp tính (ASD) thường được hình thành do các sang chấn tâm lý, khi cá nhân phải trải nghiệm các sự kiện bi thảm vượt xa mong muốn. Nếu không có biện pháp phòng chống và can thiệp kịp thời thì bệnh nhân mắc chứng căng thẳng này có thể suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống, dẫn đến các hậu quả đau thương.

Rối loạn stress cấp tính (ASD) là gì?

Rối loạn căng stress tính (ASD) là một tình trạng sức khỏe tâm thần có thể xảy ra sau khi một cá nhân trải qua một sự kiện đau thương. Điển hình như xâm phạm tình dục, tử vong hoặc thương tích nghiêm trọng. Nó có thể dẫn đến tâm lý lo lắng, các triệu chứng tâm trạng, phân ly và tránh né.

Những người trong tình trạng phát triển ASD thường biểu hiện các triệu chứng ngay lập tức. Các dấu hiệu có thể kéo dài từ 3 ngày đến 1 tháng sau khi tiếp xúc với tác nhân gây căng thẳng sang chấn.

ASD có nhiều triệu chứng tương đồng với rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD). Nhưng những tình trạng này khác nhau dựa trên thời gian của các triệu chứng.

Để được chẩn đoán ASD, một người phải tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với một sự kiện sang chấn hoặc tác nhân gây căng thẳng, bao gồm cái chết thực sự hoặc bị đe dọa, thương tích nghiêm trọng hoặc xâm phạm tình dục.

Những tác động của ASD gây đau khổ đáng kể ảnh hưởng hoặc làm suy yếu cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Các sự kiện cụ thể  có thể là nguyên nhân gốc rễ của các triệu chứng bên cạnh các nguyên nhân tiềm ẩn khác như tình trạng thể chất, thuốc men hoặc rượu.

ASD tương tự như Rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý (PTSD) nhưng khác về diễn biến thời gian. Các triệu chứng ASD thường xuất hiện trong tháng đầu tiên sau sự kiện đau thương và kéo dài đến bốn tuần.

Trong khi các triệu chứng PTSD có thể phát triển hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau sự kiện đau thương và có thể tồn tại suốt đời.

ASASD có thể xảy ra sau bất kỳ sự kiện đau buồn nào, bao gồm thiên tai, tai nạn, tấn công tình dục hoặc tiếp xúc với bạo lực. Điều quan trọng là tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp nếu bạn gặp các triệu chứng của ASD.

Tim phương pháp điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của PTSD mãn tính. Điều trị ASD có thể bao gồm liệu pháp tâm lý, thuốc hoặc kết hợp cả hai.

Nhận biết rối loạn stress cấp tính (ASD)

Rối loạn căng thẳng cấp tính (ASD) thường xảy ra trong tháng đầu tiên sau sự kiện sang chấn và kéo dài trong khoảng thời gian từ ba ngày đến một tháng. ASD thường được coi là dấu hiệu báo trước của chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý (PTSD) vì các triệu chứng của cả hai tình trạng này đều giống nhau.

Các triệu chứng của ASD bao gồm nhiều thay đổi về nhận thức, cảm xúc và hành vi. Những người mắc ASD có thể trải qua cảm giác tách rời khỏi bản thân hoặc môi trường xung quanh, khó ngủ hoặc khó tập trung và trạng thái cảnh giác cao độ.

Họ cũng có thể có những ký ức tái diễn và đau buồn về sự kiện đau buồn, cũng như những hồi tưởng hoặc ác mộng. Ngoài ra, những người mắc ASD có thể tránh những lời nhắc nhở về sự kiện và cảm thấy lo lắng hoặc cáu kỉnh gia tăng.

Có một số yếu tố rủi ro có thể làm tăng khả năng phát triển ASD của một cá nhân sau một sự kiện đau buồn. Những yếu tố rủi ro này bao gồm tiền sử bệnh tâm thần, thiếu hỗ trợ xã hội và từng trải qua các sự kiện đau thương trước đó.

Ngoài ra, mức độ nghiêm trọng và thời gian của sự kiện sang chấn có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của rối loạn stress cấp tính ASD.

Điều trị ASD thường bao gồm sự kết hợp giữa thuốc và liệu pháp. Các loại thuốc như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chống lo âu có thể được kê đơn để giúp kiểm soát các triệu chứng.

Một số liệu pháp triệu liệu khác, chẳng hạn như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), có thể giúp các cá nhân xử lý sự kiện sang chấn và phát triển các chiến lược đối phó hiệu quả

Nhìn chung, rối loạn stress cấp tính là một tình trạng sức khỏe tâm thần có thể có tác động đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của một cá nhân. Tuy nhiên, với chẩn đoán và điều trị thích hợp, những người mắc AIDS có thể phục hồi và tiếp tục có cuộc sống khỏe mạnh và viên mãn.

Phân loại rối loạn stress cấp tính (ASD)

Chỉ có một loại rối loạn stress cấp tính. Đây là một tình trạng sức khỏe tâm thần được kích hoạt do tiếp xúc với một sự kiện đau buồn. Tuy nhiên, ASD được coi là một dạng phụ của rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) và có nhiều triệu chứng giống nhau. Bao gồm suy nghĩ xâm nhập, hành vi tránh né, tâm trạng tiêu cực và hưng phấn thái quá.

ASD thường được chẩn đoán khi một người biểu hiện các triệu chứng của PTSD trong khoảng thời gian từ ba ngày đến một tháng sau khi trải qua một sự kiện đau thương. Nếu các triệu chứng kéo dài hơn một tháng, chẩn đoán thường được chuyển thành PTSD.

Mặc dù chỉ có một loại ASD, nhưng có nhiều loại sự kiện đau buồn khác nhau có thể kích hoạt chứng căng thẳng này. Những sự kiện này có thể bao gồm thiên tai, tấn công thể chất hoặc tình dục, tai nạn xe hơi và các trải nghiệm đe dọa đến tính mạng khác.

Ngoài ra, một số người có thể dễ mắc ASD hoặc PTSD hơn do các yếu tố cơ bản như chấn thương trước đó, tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần hoặc thiếu hỗ trợ xã hội.

Triệu chứng của người bệnh mắc rối loạn stress cấp tính (ASD)

Các triệu chứng của rối loạn stress cấp tính (ASD) có thể được chia thành ba loại: triệu chứng xâm nhập, triệu chứng trốn tránh và triệu chứng kích thích.

1. Triệu chứng xâm nhập

Những triệu chứng này liên quan đến việc tái trải nghiệm sự kiện sang chấn và có thể bao gồm:

• Ký ức xâm nhập và đau buồn hoặc hồi tưởng về sự kiện đau thương
• Những giấc mơ tái diễn và đau buồn liên quan đến sự kiện đau buồn
• Cảm giác như thể sự kiện đau buồn đang xảy ra một lần nữa (hồi tưởng)
• Đau khổ tâm lý dữ dội hoặc phản ứng sinh lý với các dấu hiệu tượng trưng hoặc giống với một khía cạnh của sự kiện sang chấn
• Triệu chứng phòng tránh
• Những triệu chứng này liên quan đến việc tránh các kích thích liên quan đến sự kiện sang chấn và có thể bao gồm:
• Tránh những suy nghĩ, cảm xúc hoặc cuộc trò chuyện liên quan đến sự kiện đau buồn
• Tránh những địa điểm, con người hoặc hoạt động nhắc nhở người đó về sự kiện đau buồn
• Không có khả năng nhớ lại một khía cạnh quan trọng của sự kiện đau buồn
• Cảm thấy tách rời khỏi những người khác hoặc trải qua một loạt các cảm xúc bị suy giảm

2. Triệu chứng kích thích

Những triệu chứng này liên quan đến tăng kích thích và phản ứng và có thể bao gồm:

• Khó ngủ hoặc duy trì giấc ngủ
• Khó chịu hoặc bộc phát sự tức giận
• khó tập trung
• Cảnh giác cao độ (cảm giác liên tục cảnh giác)
• Phản ứng giật mình phóng đại

Không phải tất cả những người trải qua một sự kiện đau thương sẽ mắc ASD và không phải bất kỳ ai phát triển ASD sẽ tiếp tục hình thành rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD). Tuy nhiên, trải qua các triệu chứng của ASD có thể làm tăng nguy cơ phát triển PTSD trong tương lai.

Chẩn đoán chứng rối loạn stress cấp tính (ASD)

Chẩn đoán rối loạn stress cấp tính (ASD) liên quan đến việc đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe tâm thần của một cá nhân và đánh giá chi tiết các triệu chứng của họ. Vì ASD là một rối loạn tương đối mới, nên các tiêu chí chẩn đoán tiếp tục phát triển.

Tuy nhiên, các bác sĩ lâm sàng thường dựa vào tiêu chí DSM-5 để đưa ra chẩn đoán chính thức về ASD.

Tiêu chí DSM-5 nêu rõ rằng, một cá nhân phải tiếp xúc với một sự kiện đau thương trong tháng qua và người đó phải có chín hoặc nhiều hơn các triệu chứng sau trong năm loại:

• Các triệu chứng xâm nhập: Loại này bao gồm các triệu chứng liên quan đến những ký ức bị xâm nhập, những giấc mơ đau khổ và hồi tưởng liên quan đến sự kiện đau buồn.
• Tâm trạng tiêu cực: Những người mắc ASD có thể trải qua những cảm xúc tiêu cực dai dẳng như sợ hãi, tội lỗi, tức giận và xấu hổ. Họ cũng có thể cảm thấy tách biệt khỏi những người khác, giảm hứng thú với các hoạt động và cảm thấy bị cô lập.
• Các triệu chứng phân ly: Loại này bao gồm các triệu chứng như cảm thấy tách biệt khỏi môi trường xung quanh, cảm thấy tê liệt hoặc không có phản ứng về mặt cảm xúc và trải nghiệm cảm giác ở bên ngoài cơ thể của chính mình.
• Tránh né: Những người mắc ASD có thể cố gắng trốn tránh những ký ức, suy nghĩ, cảm xúc hoặc những người nhắc nhở họ về sự kiện đau buồn.
• Triệu chứng kích thích: Danh mục này bao gồm các triệu chứng như khó tập trung, khó chịu và cảnh giác cao độ. Họ cũng có thể bị mất ngủ hoặc có phản ứng giật mình mạnh mẽ.

Để chẩn đoán ASD, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau. Chẳng hạn như phỏng vấn lâm sàng, bảng câu hỏi và đánh giá hành vi. Nhằm mục đích thu thập thông tin về các triệu chứng, tiền sử bệnh và tiếp xúc với sự kiện sang chấn của cá nhân.

Nhà cung cấp cũng có thể tiến hành kiểm tra thể chất và yêu cầu các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm để loại trừ bất kỳ tình trạng bệnh lý tiềm ẩn nào có thể gây ra hoặc

Điều trị rối loạn stress cấp tính (ASD)

Việc điều trị Rối loạn stress cấp tính (ASD) thường bao gồm sự kết hợp giữa thuốc và liệu pháp. Mục tiêu chính của điều trị là giảm các triệu chứng, ngăn ngừa sự phát triển của chứng rối loạn căng thẳng mãn tính và giúp người đó đối phó với sự kiện đau buồn.

Điều trị bằng thuốc

Thuốc có thể được kê toa để giảm bớt các triệu chứng như lo lắng, trầm cảm và rối loạn giấc ngủ. Thuốc chống trầm cảm và thuốc chống lo âu như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) và thuốc benzodiazepin có thể được sử dụng cho mục đích này.

Tuy nhiên, thuốc không phải lúc nào cũng cần thiết và các quyết định liên quan đến việc sử dụng thuốc nên được đưa ra trong từng trường hợp cụ thể. Cần có sự chỉ định và lời khuyên của chuyên gia trước khi áp dụng bất kỳ loại thuốc nào vào quy trình điều trị rối loạn stress cấp tính.

Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là một phần quan trọng trong điều trị ASD. Đây là các biện pháp chủ yếu tác động vào tâm lý và hành vi. Hướng tới giúp bệnh nhân cải thiện các suy nghĩ và đối mặt với thách thức của chính bản thân.

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý và nhu cầu của mỗi cá nhân, chuyên gia sức khỏe sẽ đề ra kế hoạch điều trị phù hợp các biện pháp tâm lý trị liệu có thể được kết hợp với thuốc trong trường hợp nặng để hỗ trợ làm giảm triệu chứng về hành vi lẫn suy nghĩ không có ích.

1. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) thường được sử dụng để giúp những người mắc ASD xác định và thách thức những suy nghĩ và niềm tin tiêu cực liên quan đến sự kiện sang chấn.

CBT cũng có thể liên quan đến liệu pháp tiếp xúc, bao gồm các hoạt động để cá nhân từng bước tiếp xúc với sự kiện sang chấn trong một môi trường an toàn. Môi trường điều trị cần được kiểm soát để giúp bệnh nhân giải mẫn cảm với các tác nhân gây ra sang chấn.

2. Giải mẫn cảm và tái xử lý chuyển động mắt (EMDR)

Giải mẫn cảm và tái xử lý chuyển động mắt (EMDR) là một liệu pháp khác đã được chứng minh là có hiệu quả trong điều trị ASD.

Liệu pháp này liên quan đến việc tập trung cá nhân vào sự kiện đau buồn trong khi dõi theo chuyển động tay của nhà trị liệu bằng mắt của họ. Mục tiêu là xử lý lại những ký ức đau thương theo cách làm giảm bớt sự đau khổ liên quan đến chúng.

Liệu pháp nhóm cũng có thể có lợi trong việc điều trị ASD, vì nó cung cấp một môi trường hỗ trợ. Trong đó các cá nhân có thể chia sẻ kinh nghiệm và cảm xúc của họ với những người khác đã trải qua các sự kiện đau buồn tương tự.

3. Chăm sóc bản thân

Ngoài thuốc men và liệu pháp, các chiến lược tự chăm sóc bản thân cũng có thể hữu ích trong việc kiểm soát các triệu chứng ASD. Những phương pháp này có thể bao gồm thực hành các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu và thiền định, tập thể dục thường xuyên, ăn uống lành mạnh và ngủ đủ giấc.

Quan trọng hơn hết, việc điều trị ASD nên được cá nhân hóa để đáp ứng nhu cầu riêng của mỗi người. Một số cá nhân có thể phục hồi khỏi ASD mà không cần điều trị, trong khi những người khác có thể cần điều trị hoặc dùng thuốc chuyên sâu hơn.

Hơn nữa, người nhà hoặc chính bệnh nhân tìm kiếm sự giúp đỡ từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần, người có kinh nghiệm điều trị ASD để đảm bảo kết quả tốt nhất có thể. Tránh tự ý dùng thuốc hay trị liệu gây ra các biến thức khó lường của rối loạn stress cấp tính (ASD)

Có thể phòng chống rối loạn stress cấp tính (ASD) không?

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn chứng rối loạn stress cấp tính (ASD) vì các sự kiện sang chấn có thể xảy ra bất ngờ. Nhưng có một số phương pháp để giảm thiểu nguy cơ phát triển chứng rối loạn này như:

Xây dựng khả năng phục hồi: Những người có mức độ phục hồi cao có xu hướng đối phó tốt hơn với căng thẳng và ít có khả năng phát triển ASD sau một sự kiện đau buồn. Khả năng phục hồi có thể được xây dựng thông qua các hoạt động khác nhau như thực hành chánh niệm, tập thể dục và tham gia vào các mạng lưới hỗ trợ xã hội.

1. Tìm kiếm sự hỗ trợ: Bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè, gia đình và các chuyên gia sau khi trải qua một sự kiện đau buồn. Sự hỗ trợ này có thể đến dưới hình thức hỗ trợ tinh thần, giúp đỡ thực tế hoặc tư vấn chuyên nghiệp.
2. Quản lý căng thẳng: Học các kỹ thuật quản lý căng thẳng có thể giúp ngăn ngừa sự phát triển của ASD. Các kỹ thuật như thở sâu, thiền và yoga có thể hữu ích.
3. Duy trì lối sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc có thể giúp kiểm soát căng thẳng, tăng cường sức khỏe tinh thần.

1. Tránh dùng chất kích thích và rượu, bia, đồ uống có cồn: Lạm dụng chất gây nghiện có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của ASD và làm chậm quá trình chữa bệnh. Tốt nhất là tránh sử dụng chất kích thíc và đồ uống có cồn như một cách để đối phó với hậu quả của một sự kiện đau buồn.
2. Chuẩn bị cho các sự kiện chấn thương có thể xảy ra: Đối với những cá nhân làm trong các ngành nghề có rủi ro cao, chẳng hạn như những quân nhân, lính cứu hỏa, lính cứu thương, … có thể hữu ích nếu được đào tạo và chuẩn bị cho các sự kiện chấn thương có thể xảy ra. Điều này có thể giúp giảm sốc và tác động của sự kiện.

Tóm lại, phòng ngừa ASD liên quan đến việc xây dựng khả năng phục hồi, tìm kiếm sự hỗ trợ, kiểm soát căng thẳng, duy trì lối sống lành mạnh, tránh lạm dụng chất kích thích và chuẩn bị cho các sự kiện chấn thương tâm lý có thể xảy ra. Bằng cách thực hiện các chiến lược này, các cá nhân có thể giảm nguy cơ phát triển ASD và thúc đẩy sức khỏe tinh thần tổng thể.

ASD có thể là một tình trạng khó quản lý, nhưng với sự hỗ trợ và điều trị phù hợp, bạn có thể phục hồi và tiến lên phía trước. Điều quan trọng là ưu tiên sức khỏe tâm thần của bạn và tìm kiếm sự giúp đỡ nếu bạn hoặc ai đó mà bạn biết đang có các triệu chứng của ASD hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác.

Để ngăn ngừa ASD, điều quan trọng là phải giải quyết và quản lý căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày, xây dựng khả năng phục hồi và kỹ năng đối phó, đồng thời tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết. Điều này có thể bao gồm tập thể dục thường xuyên, thói quen ăn uống lành mạnh, chăm sóc giấc ngủ tốt và các kỹ thuật thư giãn.

Tham khảo thêm:

• Rối loạn cảm xúc là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và điều trị
• 12 Cách quản lý tâm trạng giúp bạn vượt qua rối loạn cảm xúc
• Người bị Stress nên ăn gì để giảm căng thẳng, mệt mỏi ?
• Stress gây thèm ăn, ăn uống quá đà và cách khắc phục an toàn