Rối Loạn Suy Nghĩ là gì? Nguyên nhân, biểu hiện, chẩn đoán, điều trị

Rối loạn suy nghĩ là một vấn đề sức khỏe tâm thần có sự ảnh hưởng lớn đến nhận thức, sự sáng suốt của người bệnh. Nó có thể khiến cho bệnh nhân hình thành những suy nghĩ sai lệch, chưa đúng đắn về các sự vật, sự việc và dẫn đến các hành vi kém lành mạnh gây ảnh hưởng đến bản thân và cả những người bên cạnh. 

Rối loạn suy nghĩ là gì?

Rối loạn suy nghĩ hay còn có tên khoa học là Thought Disorder là một trong các vấn đề sức khỏe tâm thần có ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ, nhận thức và có khả năng chi phối hành vi của con người. Những người mắc phải chứng bệnh này sẽ thường gặp phải các khó khăn trong vấn đề hiểu và nhận thức đúng đắn về các sự vật, hiện tượng khác nhau.

Biểu hiện đặc trưng của tình trạng này đó chính là sự thay đổi về quá trình suy nghĩ, thường sẽ được biểu hiện rõ nhất thông qua lời nói. Theo đánh giá của các chuyên gia thì rối loạn suy nghĩ sẽ bao gồm những lời nói mơ hồ, không rõ trọng tâm, ngôn ngữ nghèo nàn, rối loạn. Tình trạng này có thể tác động đến hành vi và gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với bản thân người bệnh và cả những người xung quanh.

Dựa vào kết quả nghiên cứu nhận thấy rằng, quá trình suy nghĩ của con người thường sẽ trải qua 3 bước:

• Nghĩ về một điều gì đó cụ thể
• Sắp xếp các suy nghĩ về vấn đề đang nghĩ đến
• Chuyền tải thông tin hoặc bộc lộ suy nghĩ qua lời nói, hành vi

Tuy nhiên, đối với những trường hợp bị rối loạn suy nghĩ thì quá trình này sẽ bị thay đổi. Các rối loạn sẽ ảnh hưởng lên một hoặc một phần của quá trình suy nghĩ khiến cho nhận thức dần trở nên sai lệch, từ đó dễ gây ra những hành vi tiêu cực, không phù hợp.

Theo nhận định của các chuyên gia thì rối loạn suy nghĩ thường xuất hiện phổ biến ở những người mắc bệnh tâm thần phân liệt hoặc một số rối loạn tâm thần có liên quan khác. Bên cạnh đó, nó còn được xem là một trong các triệu chứng đặc trưng của hưng cảm và sẽ ít xuất hiện ở những trường hợp trầm cảm, rối loạn lo âu,…

Nguyên nhân gây rối loạn suy nghĩ

Các nhà khoa học hiện nay vẫn chưa thể xác định được chính xác về nguyên nhân gây ra chứng rối loạn suy nghĩ. Tuy nhiên, qua nhiều nghiên cứu và thông tin đã tìm hiểu được, các chuyên gia cũng có thể đưa ra một số yếu tố liên quan có khả năng góp phần làm gia tăng nguy cơ phát triển chứng rối loạn nguy hiểm này.

Cụ thể như:

• Ảnh hưởng từ môi trường sống: Nếu một người thường xuyên phải đối mặt với những ám ảnh tâm lý và thể chất ngay từ khi còn bé thì họ cũng sẽ có khả năng mắc phải chứng rối loạn suy nghĩ cao hơn so với bình thường. Cụ thể, các tình trạng đã từng bị lạm dụng tình dục, thiếu sự yêu thương của gia đình, bị cô lập, bạo hành, tra tấn,…
• Thay đổi về thể chất, sức khỏe: Rối loạn suy nghĩ sẽ có nhiều nguy cơ phát triển mạnh mẽ hơn đối với người lớn tuổi, những người thiếu dinh dưỡng hoặc gặp phải các vấn đề sức khỏe như nhiễm trùng, giảm oxy trong máu,….
• Các rối loạn tâm thần: Theo đánh giá của các chuyên gia thì những trường hợp mắc bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc một số vấn đề rối loạn tâm thần khác có liên quan cũng sẽ có tỷ lệ bị rối loạn suy nghĩ cao hơn so với bình thường.
• Nghiện chất: Rối loạn suy nghĩ cũng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến những người lạm dụng các chất kích thích, chất gây nghiện như rượu, bia, thuốc lá hoặc người bệnh sử dụng thuốc điều trị.
• Căng thẳng, stress kéo dài: Một số trường hợp rối loạn suy nghĩ cũng có khả năng khởi phát ở những người thường xuyên đối mặt với những áp lực, căng thẳng trong cuộc sống hoặc những người đã từng bị chấn thương tâm lý, mắc các bệnh thực thể (u não, Parkinson).

Mặc dù các nguyên nhân gây ra rối loạn suy nghĩ vẫn chưa được xác định một cách rõ ràng và cụ thể nhưng việc biết được các yếu tố có liên quan cũng sẽ góp phần lớn trong việc hỗ trợ điều trị, lựa chọn phương pháp phù hợp để khắc phục tốt các rối loạn nguy hiểm. Nếu có thể hỗ trợ can thiệp trong giai đoạn sớm thì tình trạng rối loạn suy nghĩ cũng sẽ được khắc phục hiệu quả, người bệnh dần phục hồi được tình trạng sức khỏe, tránh những ảnh hưởng tiêu cực.

Biểu hiện rối loạn suy nghĩ

Rối loạn suy nghĩ thường sẽ được đặc trưng bởi trạng thái thay đổi về nhận thức, xuất hiện các sự sai lệch về sự vật, hiện tượng xung quanh cùng với những rối loạn hành vi. Tình trạng này thường được biểu hiện rõ nhất thông qua lời nói, cách diễn đạt và các hành vi sai lệch, không phù hợp.

Cụ thể một số biểu hiện thường gặp ở người rối loạn suy nghĩ như:

• Lời nói mơ hồ, không rành mạch, nói không rõ ràng, không đúng trọng tâm, thiếu tính logic hoặc có thể sử dụng ngôn từ lộn xộn, nghèo nàn, không rõ nghĩa khiến mọi người xung quanh không hiểu được nội dung.
• Gặp nhiều khó khăn trong việc diễn ra bằng lời nói, không thể tìm ra từ ngữ thích hợp để nói về những suy nghĩ, ý muốn của chính mình.
• Thường không có sự tập trung vào vấn đề, câu chuyện đang diễn ra và có khó có thể hiểu rõ ý nghĩa của nó.
• Dễ dàng bỏ ngang cuộc hội thoại hoặc dừng việc trao đổi về một chủ đề nào đó.
• Gặp cản trở trong việc hiểu và nhận thức rõ ràng về các sự việc, hiện tượng xảy ra xung quanh.
• Xuất hiện các ảo giác như nghe, nhìn, ngửi, nếm thấy những thứ không có thật hoặc sai với hiện thực. Thông thường, người bệnh sẽ gặp phải các ảo thanh, cụ thể là nghe thấy những giọng nói, âm thanh không thật.
• Một số trường hợp hình thành các hoang tưởng về những điều không có thật. Họ có thể xuất hiện các suy nghĩ rằng có một ai đó đang theo dõi và muốn giết hại họ nhưng thực tế hoàn toàn không đúng như thế.
• Một số biểu hiện bất ổn về hành vi gây ảnh hưởng đến bản thân và cả những người bên cạnh.
• Xuất hiện các triệu chứng về thể chất như mệt mỏi, đau nhức, rối loạn giấc ngủ, suy nhược cơ thể, choáng váng,…

Rối loạn suy nghĩ gây ra những bất ổn về nhận thức, suy nghĩ, hành vi của con người cùng với những triệu chứng ảo giác, hoang tưởng càng làm gia tăng mức độ ảnh hưởng của bệnh. Tùy vào từng mức độ nghiêm trọng mà các biểu hiện và tần suất của rối loạn suy nghĩ cũng sẽ khác nhau. Người bệnh cần sớm phát hiện và hỗ trợ thăm khám, can thiệp phù hợp để ngăn chặn tốt các ảnh hưởng tiêu cực hoặc làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn nghiêm trọng hơn.

Rối loạn suy nghĩ có nguy hiểm không?

Như đã chia sẻ, rối loạn suy nghĩ làm đảo lộn và thay đổi về nhận thức, suy nghĩ và cả hành vi của con người nên nếu tình trạng này không sớm được khắc phục tốt thì sẽ gây nên rất nhiều cản trở đối với sức khỏe, chất lượng cuộc sống của cá nhân lẫn gia đình, xã hội. Những người mắc phải chứng rối loạn này sẽ không gặp nhiều khó khăn trong việc giao tiếp, khó duy trì được các mối quan hệ lành mạnh.

Do sự rối loạn về suy nghĩ khiến cho lời nói và cách sử dụng ngôn ngữ của người bệnh cũng không được đảm bảo nên việc trò chuyện, giao lưu với mọi người xung quanh cũng gặp khó khăn. Người bệnh khó có thể diễn tả chính xác về suy nghĩ, cảm nhận của bản thân. Ngược lại, những người bên cạnh cũng không thể hiểu rõ chính xác về những điều họ muốn truyền đạt, đôi khi xảy ra những hiểu lầm, mâu thuẫn làm rạn nứt mối quan hệ.

Bên cạnh đó, do sự rối loạn về mặt suy nghĩ, nhận thức nên người bệnh cũng khó duy trì được hiệu suất làm việc, làm cản trở lớn đến quá trình học tập và các sinh hoạt đời sống hàng ngày. Nhiều tình trạng do quá căng thẳng và mệt mỏi về những ảnh hưởng của rối loạn suy nghĩ khiến họ có nhiều xu hướng tìm đến các chất kích thích, chất gây nghiện gây nên những tác động lớn về cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

Bên cạnh đó, khi những rối loạn suy nghĩ kéo dài dai dẳng sẽ gây ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát và điều chỉnh hành vi của người bệnh. Thêm vào đó, việc sử dụng rượu bia quá mức sẽ thôi thúc bệnh nhân thực hiện các hành vi sai lệch, không phù hợp hoặc có thể gây hại cho bản thân và cả những người bên cạnh.

Ngoài ra, do những suy nghĩ, nhận thức và niềm tin sai lệch, người bệnh rối loạn suy nghĩ cũng có nguy cơ phải đối mặt với nhiều tình huống nguy hiểm, đe dọa. Bởi họ thường có sự nhầm lẫn và nhận định không đúng đắn về các sự việc, tình huống xảy ra nên có khả năng gặp phải nhiều vấn đề rắc rối, cản trở.

Hơn thế, một số trường hợp rối loạn suy nghĩ sẽ gặp phải các ảo giác, hoang tưởng khiến cho họ hình thành những suy nghĩ lệch lạc. Ví dụ một người có thể liên quan xuất hiện các ảo tưởng về việc bản thân đang bị theo dõi và có ai đó đang cố gắng muốn ám hại, gây nguy hiểm. Tình trạng này khiến họ gia tăng sự đề phòng với xã hội hoặc có thậm chí muốn tách biệt, lánh xa mọi người.

Một số tình trạng rối loạn suy nghĩ nghiêm trọng có thể khiến cho bệnh nhân hình thành các suy nghĩ tiêu cực, sai lệch và có ý định muốn từ làm tổn thương bản thân hoặc tự sát. Tình trạng này nếu kéo dài dai dẳng và không sớm được khắc phục tốt sẽ làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn trầm trọng hơn, gây ra nhiều ảnh hưởng và hệ lụy khó lường.

Chẩn đoán rối loạn suy nghĩ

Cho đến hiện nay, rối loạn suy nghĩ vẫn chưa được công nhận là một rối loạn riêng biệt và việc chẩn đoán cũng không thể dựa vào Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần DSM-V hoặc ICD-10. Chính vì thế mà việc xác định một người đang mắc phải chứng rối loạn này vẫn còn gặp nhiều cản trở, thậm chí dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tâm thần khác do sự tương đồng về các triệu chứng.

Thông thường, các bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành thăm khám và đánh giá kỹ lưỡng về các biểu hiện đặc trưng trưng, thăm dò về suy nghĩ, trạng thái nhận thức, hành vi của người bệnh. Đồng thời, họ có thể hỏi về tần suất và mức độ ảnh hưởng của các suy nghĩ lệch lạc để có thể đưa ra nhận định chính xác, phù hợp nhất.

Ngoài ra, người bệnh cũng có thể được hỏi về tiền sử bệnh lý của cá nhân hoặc các thành viên trong gia đình để có đánh giá khách quan hơn. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể yêu cầu thực hiện một vài xét nghiệm cần thiết để có thể loại trừ những ảnh hưởng của các rối loạn tâm thần liên quan, đồng thời dễ dàng đưa ra những kết quả chính xác, cụ thể.

Cách điều trị rối loạn suy nghĩ hiệu quả

Trị liệu tâm lý, sử dụng thuốc cùng với việc xây dựng lối sống lành mạnh, tích cực là những biện pháp được ưu tiên hỗ trợ hiệu quả cho người mắc chứng rối loạn suy nghĩ. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và sự ảnh hưởng của bệnh mà các bác sĩ chuyên khoa, chuyên gia tâm lý sẽ cân nhắc để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhằm giúp bệnh nhân khắc phục tốt các triệu chứng nguy hiểm và cải thiện tình trạng sức khỏe tốt hơn.

Cụ thể về một số phương pháp thường được chỉ định áp dụng cho bệnh nhân rối loạn suy nghĩ như:

1. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu hiện đang là một trong các liệu pháp được ứng dụng hiệu quả trong rất nhiều các phác đồ cải thiện sức khỏe tinh thần cho bệnh nhân rối loạn tâm thần, điển hình như trầm cảm, rối loạn lo âu, tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, rối loạn suy nghĩ, rối loạn hành vi,…Đây là biện pháp được đánh giá cao về mức độ an toàn bởi nó hoàn toàn không có sự can thiệp của thuốc điều trị hay tác động đến cơ thể của bệnh nhân.

Đối với những trường hợp bị rối loạn suy nghĩ sẽ được ưu tiên để áp dụng liệu pháp nhận thức và hành vi, liệu pháp cá nhân để khai thác về suy nghĩ, nhận thức của bệnh nhân, từ đó giúp họ nhìn nhận và điều chỉnh theo chiều hướng đúng đắn, tích cực hơn. Sau quá trình trị liệu, người bệnh sẽ dần hiểu rõ hơn về những suy nghĩ lệch lạc của mình, biết cách thay đổi cảm xúc, nhận thức, hành vi để cân bằng lại trạng thái tâm lý và cuộc sống của bản thân.

Hiện nay, việc hỗ trợ trị liệu tâm lý đã được ứng dụng tại hầu hết các bệnh viện, trung tâm chuyên khoa. Trong đó, Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam chính là một trong các đơn vị uy tín bậc nhất đã và đang hỗ trợ thành công cho rất nhiều những trường hợp rối loạn tâm thần.

NHC là cơ sở tiên phong trong lĩnh vực ứng dụng trị liệu tâm lý chữa lành tâm bệnh với sự bày bản, chuyên nghiệp cùng với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, trình độ chuyên môn cao. Hơn thế, trung tâm còn có sự đầu tư kỹ lưỡng về cơ sở hạ tầng, các trang thiết bị y tế hiện đại, tân tiến để mang đến dịch vụ tốt nhất cho từng đối tượng đến thăm khám, trị liệu tâm lý trên cả nước.

2. Điều trị hóa dược

Mặc dù hiện nay vẫn chưa có bất kỳ loại thuốc nào hỗ trợ điều trị tận gốc cho tình trạng rối loạn suy nghĩ. Tuy nhiên, đối với những trường hợp bệnh nặng, những biểu hiện rối loạn gây nên các ảnh hưởng tiêu cực và mạnh mẽ thì sẽ được hỗ trợ thêm một số loại thuốc cần thiết để kiểm soát tốt hơn.

Việc dùng thuốc thường được sử dụng song song với trị liệu tâm lý để giúp bệnh nhân ổn định tinh thần và đáp ứng tốt hơn về các liệu pháp can thiệp. Thông thường, người bệnh rối loạn suy nghĩ sẽ được hỗ trợ kê đơn thuốc chống loạn thần để giảm bớt các triệu chứng nguy hiểm, giúp họ dần ổn định về suy nghĩ, cảm xúc, hành vi.

Thuốc chống loạn thần cần có sự chỉ định và hướng dẫn cụ thể của bác sĩ chuyên khoa. Thông thường bệnh nhân sẽ được hỗ trợ dùng thuốc tối thiểu khoảng 1 năm để ngăn ngừa tốt tình trạng tái phát bệnh, giúp quá trình điều trị đạt được hiệu quả lâu dài.

Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe và hạn chế tối đa tình trạng gây ra những tác dụng phụ hoặc ảnh hưởng tiêu cực từ thuốc thì người bệnh cần tuân thủ đúng theo các chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, uống đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng thời gian. Nếu trong quá trình sử dụng có phát sinh các triệu chứng lạ bất thường thì cần thông báo ngay với bác sĩ điều trị để được hướng dẫn cách khắc phục hiệu quả và kịp thời.

3. Xây dựng lối sống lành mạnh

Bên cạnh việc đáp ứng tốt các biện pháp điều trị chuyên khoa thì bệnh nhân rối loạn suy nghĩ cũng cần nhanh chóng điều chỉnh và thay đổi tốt các thói quen sinh hoạt hàng ngày. Việc duy trì được một lối sống tích cực sẽ góp phần lớn trong việc cải thiện sức khỏe tinh thần, thể chất giúp cho bệnh nhân loại bỏ tốt các rối loạn về suy nghĩ, hành vi.

Do đó, trong quá trình can thiệp rối loạn suy nghĩ, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Chú ý đến chế độ ăn uống hàng ngày, tăng cường ăn nhiều rau củ quả, thịt cá, các loại thực phẩm bổ sung vitamin, khoáng chất, protein có lợi cho sức khỏe.
• Đồng thời, hạn chế các món ăn chế biến sẵn, đồ ăn đóng hộp chứa nhiều chất bảo quản, các món ăn chế biến với nhiều gia vị, dầu mỡ.
• Tuyệt đối không được sử dụng rượu bia, các chất kích thích trong quá trình can thiệp bệnh. Thay vào đó hãy uống nhiều nước, có thể bổ sung dưỡng chất thông qua các loại nước ép trái cây, nước rau củ để tăng cường hệ miễn dịch, đẩy lùi các ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe.
• Tăng cường tập luyện thể dục thể thao. Mỗi ngày cần duy trì thói quen vận động từ 20 đến 30 phút giúp gia tăng sức đề kháng, cải thiện tinh thần, đẩy lùi căng thẳng, mệt mỏi. Tùy vào tình trạng sức khỏe của mỗi người mà bạn có thể thoải mái lựa chọn những bộ môn thể thao phù hợp như đi bộ, chạy bộ, tập yoga, bơi lội, tập gym,….
• Áp dụng các liệu pháp thư giãn tại nhà để tránh việc bị ảnh hưởng từ các áp lực của cuộc sống. Mỗi khi chán nản, suy sụp hãy bắt đầu nghe nhạc, thiền định, đi bộ, sử dụng tinh dầu thơm, đọc sách, viết nhật ký hoặc ngâm chân, tắm với nước ấm để cân bằng tốt hơn.
• Nâng cao chất lượng giấc ngủ, đảm bảo ngủ đủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày và nên duy trì thói quen ngủ trước 23 giờ để có được một tinh thần sảng khoái, tỉnh táo. Nếu cảm thấy khó ngủ, trằn trọc không ngủ được thì bạn cũng nên chú ý đến việc vệ sinh giấc ngủ, lựa chọn không gian ngủ yên tĩnh, thoáng mát hoặc có thể thử áp dụng các biện pháp hỗ trợ như ngâm chân với nước ấm, thiền định trước khi ngủ để giấc ngủ được ngon và sâu hơn.
• Cởi mở hơn trong việc chia sẻ cảm xúc, suy nghĩ với mọi người xung quanh. Khi cảm thấy mệt mỏi, bế tắc hoặc mất định hướng, bạn hãy chủ động tìm kiếm sự lắng nghe từ những người thân thiết mà bạn tin tưởng để bày tỏ suy nghĩ của bản thân, nhờ thế mà các cảm xúc, căng thẳng được giải tỏa hiệu quả, an toàn.
• Gia đình và người thân cũng cần dành nhiều thời gian để chia sẻ, tâm sự và đồng hành để giúp đỡ bệnh nhân trong suốt quá trình chiến đấu với căn bệnh này, giúp họ có thêm động lực để vượt qua giai đoạn thách thức.

Bài viết trên đây đã chia sẻ một số thông tin cần thiết về rối loạn suy nghĩ. Mong rằng bạn đọc sẽ hiểu rõ hơn về căn bệnh này và có biện pháp phòng ngừa, khắc phục hiệu quả để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe và đời sống.

Có thể bạn quan tâm:

• 11 Cách giúp bạn vượt qua suy nghĩ tiêu cực, giải tỏa áp lực
• Sang Chấn Tâm Lý là gì? Biểu hiện và cách khắc phục hiệu quả
• 10 Cách Giúp Thoát Khỏi Suy Nghĩ Tiêu Cực Cho Mẹ Bầu
• 12 Cách Kiểm Soát Cơn Nóng Giận – Giúp bạn làm chủ cảm xúc