Hội chứng sợ bóng tối (Nyctophobia): Những điều cần biết

Hội chứng sợ bóng tối gây ra những nỗi sợ vô cùng phi lý và dữ dội về tất cả các hoạt động có liên quan đến bóng tối. Nỗi sợ này kéo dài dai dẳng tối thiểu trong vòng 6 tháng và gây nên những ảnh hưởng to lớn đối với đời sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. 

Thế nào là hội chứng sợ bóng tối (Nyctophobia)?

Hội chứng sợ bóng tối hay còn có tên tiếng anh thông dụng là Nyctophobia là một thuật ngữ thường được sử dụng để chỉ đến những người có nỗi sợ to lớn và phi lý về hầu hết những hoạt động, sự kiện có liên quan đến bóng tối. Những người mắc phải hội chứng này sẽ luôn tồn tại nỗi sợ kéo dài dai dẳng trong ít nhất 6 tháng và điều này khiến họ gặp phải nhiều trở ngại trong các vấn đề đời sống, bị hạn chế về các hoạt động sống hàng ngày.

Trong thực tế, mỗi chúng ta đều tồn tại những nỗi sợ của riêng mình và nỗi sợ bóng tối cũng là một trong những tình trạng thường gặp ở trẻ em. Tuy nhiên, so với nỗi sợ thông thường, hội chứng sợ bóng tối sẽ gây ra nỗi sợ tột độ với mức độ nghiêm trọng hơn, người bệnh sẽ sợ hãi một cách phi lý về tất cả những điều có liên quan đến bóng tối, kể cả khi nó không mang tính chất nguy hiểm, độc hại.

Hội chứng sợ bóng tối không chỉ xuất hiện ở trẻ em mà ngay cả những người trưởng thành cũng có thể mắc phải. Ngay từ khi còn nhỏ, chúng ta đã tồn tại rất nhiều nỗi sợ và thường có cảm giác lo lắng, bất an khi phải ở trong bóng tối một mình. Tuy nhiên, khi dần lớn lên và có đủ nhận thức, kinh nghiệm về cuộc sống thì nỗi sợ này sẽ dần được thuyên giảm hoặc thậm chí mất đi hoàn toàn.

Nhưng nếu trong trường hợp, nỗi sợ bóng tối không được cải thiện hoặc thậm chí càng trở nên dữ dội, mạnh mẽ hơn theo thời gian và gây nên những ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống thì nó có thể được xác định là hội chứng sợ bóng tối. Mặc dù đây là hội chứng đã được biết đến và định nghĩa từ khá lâu, tỷ lệ người mắc phải cũng rất đáng kể nhưng cho đến hiện nay Nyctophobia vẫn chưa được công nhận là một chứng rối loạn tâm lý riêng biệt.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng sợ bóng tối

Bóng tối thường tiềm ẩn với những điều thần bí và những câu chuyện rùng rợn, ma mị. Việc ở trong bóng tối khiến bạn khó xác định được những điều đang xảy ra, làm cho bạn cảm thấy mơ hồ về thế giới xung quanh và không thể đoán định trước được bất cứ điều gì.

Bên cạnh đó, ngay từ khi còn bé, chúng ta có thể thường xuyên được nghe kể về những câu chuyện kinh dị lúc nửa đêm hoặc xem những bộ phim gây ám ảnh có liên quan đến bóng tối. Điều này khiến cho hầu hết mọi trẻ nhỏ đều có cảm giác bất an, lo lắng và sợ hãi khi màn đêm bắt đầu buông xuống.

Tuy nhiên, theo thời gian, nỗi sợ này sẽ dần được thuyên giảm và kiểm soát tốt nhờ vào ý thức của mỗi con người. Chúng ta có thể vẫn cảm thấy sợ bóng tối trong một số tình trạng nhất định nhưng vẫn có khả năng đối mặt và vượt qua nỗi sợ của mình.

Còn đối với những người mắc phải hội chứng sợ bóng tối, nỗi sợ của họ diễn ra một cách phi lý và ở mức độ nghiêm trọng, dữ dội. Họ sẽ cảm thấy vô cùng khó chịu và hoảng loạn khi phải ở trong bóng tối, đồng thời còn có kèm theo một số biểu hiện của rối loạn tâm lý hoặc các triệu chứng thể chất nguy hiểm.

Để có thể nhận biết và phân biệt hội chứng sợ bóng tối cùng với nỗi sợ thông thường, bạn có thể dựa vào các biểu hiện đặc trưng sau đây:

• Tồn tại nỗi sợ dữ dội và vô lý về hầu hết các hoạt động có liên quan đến bóng tối.
• Luôn có xu hướng né tránh và lẫn trốn việc phải tiếp xúc với bóng tối.
• Luôn sinh hoạt trong môi trường có ánh sáng, kể cả lúc ngủ.
• Có cảm giác lo lắng, sợ hãi, bất an khi nghĩ đến việc bản thân phải ở trong bóng tối.
• Nhiều trường hợp do quá sợ hãi bóng tối gây ra tình trạng thiếu ngủ, họ không thể ngủ được vì lo sợ những điều nguy hiểm có thể xảy ra.
• Bản thân có thể nhận thức được sự sai lệch về nỗi sợ của chính mình nhưng không thể kiểm soát và ngăn chặn hiệu quả.

Bên cạnh đó, những trường hợp mắc phải hội chứng Nyctophobia sẽ liên tục xuất hiện cảm giác sợ hãi tột độ và các triệu chứng về thể chất khi nghĩ hoặc đối diện với bóng tối.

• Ra nhiều mồ hôi, chân tay run rẩy
• Tim đập nhanh liên hồi, rối loạn nhịp tim
• Khó thở, thở gấp, hơi thở nông
• Chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, choáng váng
• Huyết áp tăng hoặc giảm đột ngột
• Căng cơ, đau nhức chân tay
• Ớn lạnh khắp toàn thân
• Liên tục mắc tiểu, đi tiểu nhiều lần
• Cảm thấy khó chịu ở vùng thượng vị, khó tiêu, co thắt dạ dày dữ dội
• Kích động quá mức, ngất xỉu
• Môi run cầm cập, nói lắp, nói không thành tiếng, phát âm không rõ ràng
• Khô miệng, mất giọng
• Tăng hoặc giảm trương lực cơ
• Thần kinh choáng váng, không đứng vững
• Xuất hiện ảo giác, hoang tưởng

Bản thân những người mắc phải hội chứng sợ bóng tối sẽ luôn tồn tại những nỗi lo lắng, họ cho rằng trong bóng tối chứa đựng vô vàn những điều tiêu cực, nguy hiểm và tồi tệ. Chính vì thế họ luôn có xu hướng từ chối tất cả mọi việc có liên quan hoặc có khả năng phải đối mặt với bóng tối, chẳng hạn như ra ngoài vào ban đêm, vào rạp chiếu phim, khám phá hang động, địa đạo,…

Bên cạnh đó, theo nhiều nghiên cứu và khảo sát thực tế nhận thấy rằng, một số trường hợp mắc phải hội chứng Nyctophobia còn có nguy cơ phát triển kèm theo các rối loạn tâm thần như stress, trầm cảm, rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi, rối loạn cảm xúc,…Tình trạng này cần sớm được phát hiện và có biện pháp can thiệp phù hợp để giúp kiểm soát nỗi sợ phi lý, hạn chế tối đa các ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Nyctophobia

Nỗi sợ bóng tối có thể tồn tại ở bất kỳ ai, đặc biệt là trẻ nhỏ. Tuy nhiên, theo thời gian, chúng ta sẽ dễ dàng nhận thức và có ý thức rõ rệt hơn về sự nguy hiểm thực sự của bóng tối. Tuy nhiên, nỗi sợ của những người Nyctophobia thường sẽ không bắt nguồn từ bóng tối mà chính là sự lo lắng, hoảng sợ về những điều nguy hiểm, đe dọa có thể xảy ra trong bóng tối do chính trí tưởng tượng của họ tạo ra.

Nỗi sợ của họ sẽ được kích hoạt khi có sự xuất hiện của bóng tối và nó có liên quan đến những sự sai lệch, méo mó về mặt nhận thức về những điều có thể xảy ra trong không gian tối tăm. Theo đó, các nhà khoa học thường cho rằng, nỗi sợ phi lý về bóng tối của Nyctophobia thường sẽ có sự liên quan đến các ám ảnh có trong quá khứ khiến con người liên tục sợ hãi và lo lắng về nó.

Cụ thể, một số yếu tố có thể tác động và làm phát triển hội chứng sợ bóng tối như:

• Ám ảnh từ quá khứ: Nếu ở thời thơ ấu, bạn đã từng trải qua những sự kiện, tình huống mang tính chất nguy hiểm gây tổn thương có liên quan đến bóng tối như từng bị cưỡng hiếp, bạo hành, bỏ rơi trong đêm thì tâm trí của bạn có thể bị tác động mạnh mẽ và gây ra những nỗi sợ to lớn khiến bạn không thể vượt qua được.
• Tác động từ các câu chuyện, bộ phim kinh dị: Chắc hẳn trong chúng ta ai cũng đã một lần được nghe kể về những câu chuyện tâm linh hoặc xem qua những bộ phim kinh dị, bí ẩn khiến bản thân cảm thấy sợ hãi về màn đêm. Việc tiếp xúc với quá nhiều câu chuyện huyền bí có thể khiến bạn dần hình thành những nỗi sợ, nhất là những người có tâm lý yếu.
• Yếu tố gia đình: Nếu trong gia đình có người thân như ba mẹ, anh chị em hoặc ông bà mắc phải hội chứng sợ bóng tối thì nhiều khả năng các thành viên khác cũng sẽ bị ảnh hưởng. Ngoài ra, sự bao bọc, che chở quá mức của gia đình cũng có thể khiến cho nhiều trẻ nhỏ bị ám ảnh bởi bóng tối. Nhiều bậc phụ huynh luôn cảm thấy lo lắng khi con rời xa vòng tay bố mẹ và tuyệt nhiên không cho con đến gần bóng tối, thậm chí thường xuyên đe dọa về những nguy hiểm trong đêm khiến trẻ gia tăng sự ám ảnh kéo dài dai dẳng.

Hội chứng sợ bóng tối ảnh hưởng như thế nào?

Những người mắc phải hội chứng sợ bóng tối thường sẽ có xu hướng né tránh và luôn cẩn trọng đề phòng trước hầu hết những tình huống có liên quan đến bóng đêm. Điều này có thể giúp họ bảo vệ tốt cho bản thân bởi trong thực tế vẫn có một số tình huống nguy hiểm xảy ra trong đêm tối mà chúng ta khó có thể lường trước được.

Tuy nhiên, nhìn chung, hội chứng sợ bóng tối sẽ gây ra các ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống và cả sức khỏe của con người. Nỗi sợ của người bệnh ám ảnh toàn bộ tâm trí khiến họ bị hạn chế rất nhiều trong các sinh hoạt đời thường, từ đó làm cho chất lượng cuộc sống dần bị suy giảm.

Do nỗi sợ liên quan đến bóng tối quá lớn khiến cho nhiều người liên tục từ chối việc tham gia vào các hoạt động, trải nghiệm có nguy cơ phải đối diện với màn đêm. Điều này khiến họ mất đi nhiều cơ hội để khám phá những điều thú vị xoay quanh cuộc sống, bỏ lỡ những hoạt động hấp dẫn và vô cùng bổ ích.

Nỗi sợ không chỉ được kích hoạt khi bóng tối xuất hiện mà khi suy nghĩ hoặc có ai nhắc về các sự kiện có liên quan đến không gian tối tăm cũng khiến cho họ cảm thấy vô cùng hoảng loạn và lo lắng. Tình trạng này gây ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt hàng ngày, làm suy giảm khả năng học tập, hiệu suất làm việc và có thể tác động xấu đến các mối quan hệ xã hội.

Bên cạnh đó, có một số trường hợp mắc chứng Nyctophobia còn liên tục cảm thấy khó ngủ, trằn trọc và căng thẳng khiến họ không thể an tâm để chìm vào giấc ngủ sâu. Tình trạng này khiến họ thường xuyên rơi vào trạng thái thiếu ngủ, ngủ không ngon giấc, hay mơ gặp ác mộng khiến tinh thần và thể chất càng bị suy giảm nặng nề.

Giấc ngủ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của con người. Việc duy trì một giấc ngủ chất lượng sẽ giúp bảo vệ được hoạt động của các cơ quan bên trong cơ thể, hỗ trợ tinh thần tích cực và phòng chống nguy cơ phát triển các bệnh lý nguy hiểm.

Ngược lại, khi giấc ngủ không được đảm bảo tốt sẽ khiến cho các hoạt động bị trì trệ, sức khỏe hệ thần kinh bị suy giảm nặng nề và làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm lý hoặc những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Các nghiên cứu nhận thấy rằng, sự rối loạn giấc ngủ xảy ra ở người mắc hội chứng sợ bóng tối nếu liên tục kéo dài sẽ khiến họ có khả năng đối diện với stress, trầm cảm, suy nhược thần kinh, rối loạn lo âu.

Đặc biệt, nếu Nyctophobia xuất hiện ở những người có tiền sử hoặc đang mắc phải các bệnh lý như tiểu đường, viêm khớp, ung thư thì sự căng thẳng, lo lắng quá mức có thể khiến cho tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng và diễn biến phức tạp hơn.Vì thế, tình trạng này cần được kiểm soát và khắc phục tốt để hạn chế tối đa các ảnh hưởng đối với sức khỏe, đời sống của con người, giúp họ cân bằng trạng thái tâm lý tốt hơn.

Cách kiểm soát và khắc phục hội chứng sợ bóng tối

Mặc dù hội chứng sợ bóng tối hiện vẫn chưa được công nhận và thống kê cụ thể trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM-5) nhưng vẫn có rất nhiều các biện pháp hỗ trợ can thiệp và cải thiện hiệu quả đối với sự sợ hãi vô lý này. Các chuyên gia cho biết rằng, Nyctophobia thường được xác định như một dạng của rối loạn lo âu nên quá trình khắc phục cũng có thể áp dụng tốt các phương pháp hỗ trợ cải thiện thông dụng như trị liệu tâm lý, sử dụng thuốc.

1. Liệu pháp tâm lý

Hội chứng sợ bóng tối thường xuất hiện và tồn tại cũng bởi sự sai lệch về mặt nhận thức, các suy nghĩ méo mó của não bộ khiến con người hình thành những nỗi sợ phi lý kéo dài. Chính vì thế, để giúp họ cải thiện tốt tình trạng này, các chuyên gia sẽ cân nhắc hỗ trợ áp dụng các liệu pháp tâm lý phù hợp để kiểm soát, điều chỉnh những suy nghĩ chưa phù hợp, mang đến sự tích cực trong tâm trí của con người.

Hiện nay, đối với các trường hợp mắc phải hội chứng sợ bóng tối, chuyên gia tâm lý sẽ ưu tiên sử dụng liệu pháp phơi nhiễm (Exposure Therapy) để khắc phục hiệu quả, an toàn. Đây là một trong các cách trị liệu tâm lý được phát triển dựa trên nguyên lý giúp con người dễ dàng đối mặt và vượt qua những nỗi sợ của chính mình.

Cụ thể, bạn sẽ được hỗ trợ tiếp xúc và đối mặt với bóng tối theo từng cấp độ khác nhau. Khi mới vừa bắt đầu, bạn có thể được xem hoặc nghe kể về những điều liên quan đến màn đêm, sau đó tăng dần khi bản thân đã dần thích ứng và khống chế được cảm xúc của chính mình.

Trong lúc này, các chuyên gia tâm lý sẽ có nhiệm vụ hỗ trợ và giúp cho bạn kiểm soát được những nỗi sợ hãi, mang đến những liệu pháp thư giãn tích cực để bạn thả lỏng và dễ dàng vượt qua những sự lo lắng vô lý của bản thân. Bằng cách này, bạn sẽ dễ dàng hình thành thói quen, xóa bỏ tốt nỗi sợ với bóng tối và rèn luyện khả năng kiểm soát, xử lý các cảm xúc tiêu cực của mình.

Bên cạnh đó, chuyên gia tâm lý cũng có thể kết hợp hỗ trợ kèm thêm một số liệu pháp tâm lý phù hợp như liệu pháp nhận thức và hành vi, liệu pháp thôi miên,…để giúp bệnh nhân mau chóng phục hồi được trạng thái tâm lý, kiểm soát cảm xúc hiệu quả hơn. Người bệnh sẽ dần hiểu rõ hơn về sự phi lý trong nỗi sợ bóng tối và đưa ra các biện pháp điều chỉnh hành vi phù hợp để hình thành những thói quen tích cực để giảm bớt các triệu chứng của Nyctophobia.

2. Sử dụng thuốc hỗ trợ

Trong các trường hợp nặng, nỗi sợ bóng tối của người bệnh biểu hiện liên tục và quá mức gây ra các ảnh hưởng tồi tệ về sức khỏe, cuộc sống thì bác sĩ chuyên khoa có thể cân nhắc để áp dụng tốt các loại thuốc hỗ trợ phù hợp. Việc dùng thuốc không thể giúp bệnh nhân loại bỏ hoàn toàn nỗi sợ hay triệt tiêu nguyên nhân gây sợ hãi nhưng nó có thể giúp kiểm soát tốt các biểu hiện nguy hiểm, ngăn chặn các hành vi, phản ứng tiêu cực.

Tùy vào tình trạng sức khỏe và mức độ nghiêm trọng của nỗi sợ mà bác sĩ có thể cân nhắc để kê đơn thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc an thần để giúp bệnh nhân thuyên giảm tốt các triệu chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, phần lớn những loại thuốc hỗ trợ đều có khả năng gây ra một số tác dụng phụ ngoài ý muốn nên người bệnh cần phải thực sự cẩn trọng và tuân thủ nghiêm ngặt theo các chỉ định của bác sĩ để tránh gây ra các ảnh hưởng tiêu cực, nguy hiểm.

3. Hỗ trợ cải thiện tại nhà

Bạn không thể tránh né hoàn toàn các hoạt động có liên quan đến bóng tối vì màn đêm chính là quy luật tự nhiên mà không có bất kỳ ai có khả năng thay đổi. Mặc dù hiện nay xã hội đã phát triển, ánh đèn được chiếu sáng khắp mọi nơi và sẵn sàng phục vụ cho nhu cầu sử dụng của con người. Tuy nhiên, bạn không thể cứ sống dựa dẫm vào ánh sáng công nghiệp mà cần phải mạnh mẽ đối mặt, vượt qua chính nỗi sợ của bản thân.

Để mau chóng loại bỏ những nỗi sợ phi lý về bóng tối, bên cạnh việc áp dụng tốt các biện pháp hỗ trợ từ chuyên gia thì những người đang mắc hội chứng sợ bóng tối cũng cần nhanh chóng thay đổi các thói quen sinh hoạt hàng ngày, áp dụng tốt các biện pháp cải thiện tại nhà sau đây:

• Thiền định là cách tốt nhất để giúp bạn loại bỏ những suy nghĩ sai lệch, tiêu cực trong cuộc sống. Trạng thái thiền sẽ giúp xua tan sự căng thẳng, mệt mỏi và tiêu cực, giúp giảm bớt những nỗi sợ hãi, bất an hiệu quả.
• Hãy thử chia sẻ nỗi sợ và cảm xúc của bản thân cho những người thân bên cạnh. Họ có thể lắng nghe, thấu hiểu và đôi khi đưa ra cho bạn những lời khuyên hữu ích để giúp loại bỏ tốt tình trạng tiêu cực này.
• Cải thiện chất lượng giấc ngủ bằng cách thư giãn, massage cơ thể trước khi ngủ. Đồng thời, nếu cảm thấy quá sợ bóng tối, bạn cũng có thể nhờ người thân ngủ cùng hoặc đặc thêm một chút ánh sáng nhỏ xung quanh phòng để tạo cảm xúc an toàn hơn.
• Tham gia vào các hội nhóm của những người mắc hội chứng sợ tương tự bạn. Tại đây bạn sẽ được thoải mái chia sẻ về những cảm xúc của bản thân và nhận được những kinh nghiệm thực tế từ những người đã từng trải qua nỗi sợ tương tự.
• Loại bỏ các thói quen tiêu cực như sử dụng điện thoại quá mức, lạm dụng rượu bia, các chất gây hại, ăn uống không lành mạnh, làm việc quá sức, lười vận động,…cũng là một trong các cách để giúp bạn bảo vệ và nâng cao tốt sức khỏe tổng thể.
• Gia tăng các trải nghiệm thực tế, tích cực tham gia vào các hoạt động xã hội để bổ sung các kinh nghiệm, kiến thức của bản thân về đời sống. Bằng cách này, bạn cũng có thể dần thay đổi về suy nghĩ, tư duy tích cực để mau chóng loại bỏ những ám ảnh phi lý về bóng tối.

Hội chứng sợ bóng tối nếu không được phát hiện và can thiệp sớm sẽ gây nên nhiều cản trở đối với đời sống và thậm chí khó điều trị đối với người trưởng thành. Hy vọng qua thông tin của bài viết trên đây, bạn đọc sẽ hiểu rõ hơn về nỗi sợ của bản thân và mau chóng tìm cách khắc phục tốt các cảm xúc tiêu cực để cân bằng cuộc sống, tạo ra nhiều cơ hội tích cực để phát triển bản thân.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối Loạn Hoảng Sợ Là Gì? Biểu hiện, Chẩn đoán và Điều trị
• 8 Cách vượt qua rối loạn hoảng sợ tại nhà không thể bỏ qua
• Rối loạn lo âu ám ảnh sợ hãi: Nguyên nhân, Dấu hiệu, Hướng điều trị
• Chứng sợ không gian rộng là gì? Những thông tin cần biết