Rối loạn nhân cách phân liệt: Bệnh tâm lý cần điều trị sớm

Rối loạn nhân cách phân liệt là một dạng rối loạn tâm lý gây nên những suy nghĩ và hành vi bất thường, lập dị kéo dài dai dẳng khiến cho chất lượng đời sống bị cản trở nghiêm trọng. Tình trạng này cần phải kiên trì điều trị trong thời gian dài với sự kết hợp của nhiều biện pháp can thiệp khác nhau mới có thể ngăn chặn tốt các triệu chứng nguy hiểm. 

Rối loạn nhân cách phân liệt là gì?

Rối loạn nhân cách phân liệt (schizoid personality disorder – STPD) là một dạng rối loạn tâm lý được đặc trưng bởi sự tách rời khỏi những mối quan hệ xã hội, người bệnh thường không có sự kết nối, tương tác tốt với những người xung quanh kèm theo sự hạn chế về khả năng bộc lộ cảm xúc. Bệnh nhân thường sẽ bị hạn chế về việc phát triển các kỹ năng giao tiếp, không có nhu cầu muốn được tạo dựng các mối quan hệ lành mạnh.

Theo nghiên cứu nhận thấy rằng, các biểu hiện của rối loạn nhân cách phân liệt thường khởi phát từ tuổi trưởng thành và kéo dài dai dẳng trong nhiều năm liền hoặc thậm chí là suốt cả đời. Do những biểu hiện lập dị, khác thường khiến cho những người xung quanh cảm thấy e ngại và cho rằng họ là người kỳ quặc.

Các nhà khoa học cho biết, STPD là một dạng rối loạn nhân cách nhóm A và có thể được khắc phục tốt bằng nhiều biện pháp khác nhau. Việc sử dụng thuốc kết hợp cùng các liệu pháp tâm lý phù hợp sẽ góp phần quan trọng đối với quá trình cải thiện, kiểm soát các triệu chứng và ngăn chặn tốt các ảnh hưởng tiêu cực của bệnh đối với sức khỏe, đời sống của bệnh nhân.

Biểu hiện của rối loạn nhân cách phân liệt

Theo tiêu chuẩn chẩn đoán của DSM-5 thì rối loạn nhân cách phân liệt sẽ được biểu hiện qua những triệu chứng đặc trưng sau:

• Thường rất cô độc, không có nhu cầu xây dựng các mối quan hệ xã hội chặt chẽ, bền vững, kể cả trong mối quan hệ gia đình. Họ thường không quan tâm đến việc phát triển, duy trì các mối quan hệ xung quanh và những người bên cạnh cũng không hài lòng về điều đó.
• Có xu hướng chỉ tham gia và lựa chọn những hoạt động, công việc mang tính đơn độc, ít tương tác và phụ thuộc vào người khác.
• Rất ít quan tâm hoặc thậm chí không có sự hứng thú, ham muốn trong quan hệ tình dục.
• Một số trường hợp bệnh sẽ có một hoặc một vài niềm vui, hứng thú đối với các hoạt động cụ thể nào đó.
• Rất ít hoặc không có bạn bè thân thiết.
• Không quan tâm đến những lời đánh giá, phê bình, chỉ trích, góp ý, khen ngợi của những người xung quanh.
• Ít bộc lộ cảm xúc, thường tỏ ra lạnh nhạt, vô cảm, thờ ơ, tách rời khỏi xã hội.
• Có sự lo lắng quá mức và kéo dài dai dẳng về nhiều vấn đề xã hội.
• Hạn chế trong việc diễn đạt, thường nói không rõ nghĩa, nói lan man, không đúng trọng tâm.
• Có xu hướng ăn mặc theo phong cách khác thường, có thể phối đồ một cách kì quặc hoặc ăn mặc lôi thôi.
• Nhiều khả năng xuất hiện ảo giác hoặc có nhận thức sai lệch về thực tế.

Các biểu hiện của rối loạn nhân cách phân liệt thường dễ bị nhầm lẫn với chứng tâm thần phân liệt. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia thì người bệnh STPD có khả năng trải qua những đợt ảo giác ngăn giống với tâm thần nhưng nó không xuất hiện một cách liên tục, kéo dài và nghiêm trọng như tâm thần phân liệt.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng có thể phân biệt rõ giữa hai vấn đề sức khỏe này qua nhận thức của người bệnh. Đối với những người bị rối loạn nhân cách phân liệt, họ có thể nhận biết được sự khác biệt giữa thực tế và những ý nghĩ tưởng tượng của bản thân. Trong khi đó, người bệnh tâm thần phân liệt hoàn toàn không có khả năng đó, họ khó có thể nhận biết và chống cự lại với các cơn ảo giác của chính mình.

Nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách phân liệt

Nguyên nhân gây rối loạn nhân cách phân liệt hiện vẫn chưa được kết luận cụ thể và chính xác. Theo đó, các nhà khoa học cho rằng, chứng rối loạn này có sự liên quan và bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền, cảm xúc, hành vi hoặc môi trường sống.

Sự kết hợp của các yếu tố này có thể làm gia tăng nguy cơ khởi phát bệnh và khiến cho tình trạng bệnh lý trở nên nghiêm trọng hơn. Các chuyên gia cho biết rằng, những trải nghiệm ở thời thơ ấu chính là yếu tố góp phần chủ đạo trong việc phát triển chứng rối loạn nhân cách này.

Nếu trẻ nhỏ từng bị bỏ rơi, thiếu vắng tình thương, không được quan tâm đúng mực hoặc thường xuyên gánh chịu những tổn thương tâm lý, thể chất thì sẽ có nguy cơ cao hình thành nên rối loạn nhân cách phân liệt. Bên cạnh đó, nếu tiền sử gia đình từng có người mắc bệnh thì tỷ lệ khởi phát ở các thành viên khác cũng sẽ cao hơn so với bình thường.

Hậu quả của rối loạn nhân cách phân liệt

Rối loạn nhân cách phân liệt nếu không sớm được chẩn đoán và điều trị hiệu quả sẽ gây ra nhiều ảnh hưởng đối với các khía cạnh đời sống khác nhau. Những người mắc phải chứng bệnh này thường trở nên cô lập, sống tách biệt với xã hội và khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ hoặc đảm bảo tốt công việc, cuộc sống lành mạnh hàng ngày.

Tuy nhiên, phần lớn những trường hợp bệnh lại thường không có xu hướng tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ bởi họ cảm thấy hài lòng với sự đơn độc của bản thân. Chính vì thế, việc kéo dài liên tục các triệu chứng phân liệt sẽ làm gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần nguy hiểm hơn. Cụ thể như:

• Tâm thần phân liệt
• Trầm cảm nặng
• Rối loạn lo âu
• các rối loạn nhân cách khác

Ngoài ra, một số trường hợp do không thể kiểm soát tốt cảm xúc, suy nghĩ, hành vi của bạn thân sẽ có xu hướng lạm dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, ma túy. Đặc biệt hơn, một số trường hợp nghiêm trọng không được kiểm soát kịp thời có thể khiến bệnh nhân thực hiện các hành vi tiêu cực, tự sát nguy hiểm.

Cách điều trị rối loạn nhân cách phân liệt

Như đã chia sẻ, hầu hết các trường hợp rối loạn nhân cách phân liệt khi tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ đều đã chuyển biến nghiêm trọng và thường kèm theo các biểu hiện của lo âu, trầm cảm. Lúc này, bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá và xem xét kỹ lưỡng thông qua các triệu chứng lập dị của người bệnh.

Sau đó, họ sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện các bài test, bảng câu hỏi để kiểm tra tốt hơn về tình trạng bệnh lý, khai thác rõ về tiền sử bệnh, công việc, tổn thương trong quá khứ,…Rối loạn nhân cách phân liệt thường sẽ được chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn DSM-5 để đưa ra được nhận định chính xác, cụ thể nhất.

Cho đến hiện nay, căn bệnh này vẫn chưa có cách điều trị dứt điểm nhưng các nhà khoa học cho biết rằng, việc kết hợp đồng thời các biệt pháp hỗ trợ phù hợp vẫn có khả năng tốt trong việc cải thiện triệu chứng bệnh. Cụ thể một số phương pháp được chỉ định áp dụng như:

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là một trong các phương pháp luôn được ưu tiên lựa chọn đối với các trường hợp rối loạn tâm lý, tâm thần, trong đó có rối loạn nhân cách phân liệt. Việc áp dụng tốt cách can thiệp này sẽ giúp cho bệnh nhân gia tăng niềm tin vào những người xung quanh, điều chỉnh tốt suy nghĩ, cảm xúc, hành vi của bản thân để cải thiện tốt các mối quan hệ lành mạnh bên ngoài xã hội.

Người bệnh sẽ được hỗ trợ trang bị thêm các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xã hội cần thiết để giúp họ từng bước xây dựng lại các mối quan hệ tốt đẹp. Tùy vào từng tình trạng bệnh lý khác nhau mà chuyên gia tâm lý sẽ hỗ trợ áp dụng các liệu pháp tâm lý phù hợp. Cụ thể như:

• Liệu pháp nhận thức và hành vi (CBT): Mục đích chính của liệu pháp này đó chính là giúp cho bệnh nhân xác định rõ hơn về những suy nghĩ, cảm xúc, hành vi sai lệch của bản thân, từ đó từng bước tìm cách điều chỉnh, khắc phục, thay đổi theo chiều hướng đúng đắn hơn.
• Liệu pháp hỗ trợ: Giúp cho người bệnh trang bị và phát triển thêm một số kỹ năng cần thiết.
• Liệu pháp gia đình: Người bệnh sẽ được yêu cầu tham gia các buổi trị liệu cùng với người thân, gia đình để cải thiện tốt mối quan hệ, gia tăng niềm tin và kỹ năng giao tiếp hiệu quả.

2. Điều trị hóa dược

Rối loạn nhân cách phân liệt hiện vẫn chưa có bất kỳ loại thuốc điều trị nào được công nhận bởi FDA. Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp bệnh đều có kèm theo những triệu chứng rối loạn cảm xúc, tâm thần như trầm cảm, lo âu nên việc dùng thuốc cũng sẽ được cân nhắc cho một số người bệnh cần thiết.

Thuốc chống trầm cảm, chống lo âu, an thần có thể được hỗ trợ sử dụng để kiểm soát tốt các triệu chứng ảnh hưởng và ngăn chặn tốt các tác hại, biến chứng nghiêm trọng của bệnh. Tuy nhiên, các loại thuốc này lại có nhiều khả năng gây ra tác dụng phụ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu khi sử dụng nên bệnh nhân cần phải cẩn trọng và tuân thủ đúng theo các chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

3. Thay đổi lối sống tích cực hơn

Các triệu chứng của rối loạn nhân cách phân liệt thường kéo dài dai dẳng đến cuối cuộc đời nhưng nếu người bệnh có thể áp dụng tốt các biện pháp điều trị chuyên khoa, kết hợp cùng những thói quen lành mạnh thì tình trạng bệnh sẽ được kiểm soát tốt, chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ cũng được gia tăng đáng kể. Chính vì thế, bệnh nhân cần chú ý thực hiện một số biện pháp hỗ trợ tại nhà sau:

• Đảm bảo chất lượng giấc ngủ, ngủ đủ giấc và duy trì thói quen ngủ lành mạnh.
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng thông qua các loại thực phẩm an toàn, bổ dưỡng hàng ngày.
• Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe tổng thể.
• Tích cực tham gia vào các hoạt động tập thể, xã hội.
• Chủ động hơn trong việc chia sẻ, giao tiếp với những người xung quanh.
• Tuyệt đối không được sử dụng rượu bia, các chất kích thích độc hại.
• Đặt ra mục tiêu, kế hoạch học tập, làm việc cụ thể, chi tiết.

Nhìn chung, những người mắc phải chứng rối loạn nhân cách phân liệt vẫn cảm thấy hài lòng với cuộc sống đơn độc của họ. Tuy nhiên, khi tình trạng bệnh kéo dài sẽ gây nên những cản trở to lớn đối với đời sống, công việc, các mối quan hệ nên bệnh nhân cần phải có biện pháp hỗ trợ can thiệp, điều trị để phòng tránh tốt các ảnh hưởng nghiêm trọng có thể xảy ra.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn nhân cách hoang tưởng (PPD): Chẩn đoán, điều trị
• Rối Loạn Nhân Cách Ranh Giới Là Gì? Phương pháp điều trị hiệu quả
• Rối Loạn Nhân Cách Kịch Tính (HPD): Biểu hiện và hướng điều trị
• Rối Loạn Nhân Cách Có Chữa Được Không? 3 Cách điều trị hiệu quả